Bursa Tekstil ve Sanayi Fabrikası, Osmangazi ilçesinde Merinos Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi bünyesinde 1938 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından açılmıştır. Türkiye’nin tekstil tarihi ve kültürü bakımından önemli bir yere sahiptir. Burada, Bursa’nın tekstil gelişimine ait çeşitli sergiler, fotoğraflar, dokumacılık makineleri ve tarihi belgeler ile tekstil üretim süreci sergilenmektedir. Fabrikanın kuruluşu ile sanayi üretiminde yerli ve modernleşmiş alt yapının oluşturulması, işgücü oluşturma, ekonomik kalkınmayı güçlendirme gibi toplumsal katkılar sağlanmıştır.

Fabrikada ilk aşamada 16.400 iğ ve 7.000 katlama ile iplik üretimi gerçekleştirilmiştir. İlerleyen süreçte ise teknolojik yatırımlarla kapasitesini arttırarak dokuma ve hazır giyim üretimine başlamıştır. İkinci Kalkınma Planı döneminde yapılan yatırımlar sonucu iplik üretim kapasitesini 40.000 iğ, kumaşlık üretim kapasitesi otuz yedi milyon metreye çıkarmış olması fabrikanın tekstil sektöründeki stratejik etkisini arttırmıştır. Konfeksiyon üretimindeki gelişmeler ile takım elbise, palto, ceket gibi ürünler yerel pazar ve ihracada yönelik üretimler yapılmıştır. Merinos Tekstil ve Sanayi Fabrikası kültürel ve sanatsal değerler taşıyan eserlerin sergilenmesi amacıyla müze niteliği kazanmıştır. Demirtaş depolarında ve Merinos Tesisleri'nde korunan koleksiyon malzemeleri üretim akışına göre düzenlenerek fabrika makineleri, fotoğraflar ve eşyalar Merinos Tekstil Sanayi Müzesi'nin koleksiyonlarını oluşturmaktadır. Müze bölümlerinde üretim sürecinin aşamaları ayrıntılı bir şekilde sergilenmektedir. Müzede dört ana bölüm yanında, konfeksiyon, çok amaçlı kırmızı salon ve sergi salonu da bulunmaktadır.

A bölümü giriş kısmı olup kapısında Merinos Fabrikası'nın tarihi detaylı bir şekilde sunulmaktadır.1957 yılında inşa edilen fabrikanın ve bahçesinin maketi, bu bölümde sergilenmektedir. Ayrıca, Merinos Fabrikası'na ait mozaik işçilikle yapılmış merinos koyunu figüründen oluşan amblemde burada bulunmaktadır. Üretimin başladığı yer olarak belirtilen alan, "tefrik" olarak adlandırılmaktadır. Bu bölümde, merinos koyunlarından elde edilen yünlerin temizleme işlemlerini gerçekleştiren makineler sergilenmektedir. Yıkama makinesi, yün kurutma makinesi, harman hallaç makinesi ve tarak makinesi yer almaktadır. Tarak açma makinesinin arkasında ise, fabrikanın açılışında Mustafa Kemal Atatürk'ün geçtiği kapıya ait mermer plaka sergilenmektedir.

B bölümünde, fabrikanın personeli tarafından kullanılan döneme ait kart basma makineleri ve telefon santrali sergilenmektedir. Bölümde ayrıca, tops (eşit ve pürüzsüz yün liflerinden oluşan bant) şeklindeki yünleri kimyasal maddelerden ayırmak, temizlemek ve ütülemek için kullanılan lizoz makinesi ve harmaniye finisör makinesi (lizozdan çıkanlara katlama ayarlarını yaparak yeni tops haline getiren) makineler yer almaktadır. Renkli topsları ayırmaya yönelik melanjör makinesi bu bölümde bulunmaktadır. B bölümünün bir diğer önemi ise Merinos Fabrikası'na gelen misafirlerin ağırlandığı salonun sergilenmesidir. Bu alanda, dönemin masa, sandalye, yemek grubu ve takımları da yer almaktadır.

C bölümü, dokuma sürecine ayrılmıştır. Bölümün girişinde, kumaşların kalitesini artırmak amacıyla kullanılan fizik ve kimya laboratuvarı yer almaktadır. Bölümünün ilerleyen kısımlarında, bağlama işlemi için kullanılan tahar makineleri ve dokuma ile çözgülük hazırlığının yapıldığı konik çözgü makineleri bulunmaktadır.

D bölümünde, boya ve apre işlemleri için kullanılan çeşitli makineler yer almaktadır. Bu makineler arasında, ipliği beslemek amacıyla kullanılan santrifüj makinesi, çile boyama kazanı, beyaz topslara baskı uygulayan vigora baskı makinesi, kumaş üzerindeki boyayı süzme makinesi, kumaşın kalitesini artırmak için kullanılan iplik fiksaj kazanı, elyaf elastikliğini sağlamak için kullanılan dink makinesi, kumaş nemlendirici kazan ve kumaşa buhar vererek düzeltme işlemi yapan dekatür makinesi bulunmaktadır.

Kumaşın elbise haline gelene kadar geçirdiği aşamalar konfeksiyon bölümünde sergilenmektedir. Bu bölümde, dikiş makineleri ve çeşitli ütüleme makineleri yer almakta olup, hazır giyim sürecinin her aşamasına dair kullanılan ekipmanlar detaylı bir şekilde sunulmaktadır. Müzedeki diğer salonlar arasında yer alan çok amaçlı kırmızı salonda ise kültür ve sanat etkinliklerine yer verilmektedir. Bunun yanı sıra, orijinal kumaşlarla desteklenmiş kartela örnekleri sergilenmekte olup Merinos Fabrikası'nda geçerli olan eski paralar sunulmaktadır.

Sergi salonu içerisinde Atatürk Odası ve Merinos Fabrikası'nın önemli koleksiyonları yer almaktadır. Bu koleksiyonlar arasında, Mustafa Kemal Atatürk'ün imzaladığı anı defteri, fabrikanın açılışında kullanılan kürsü, Atatürk'ün çalışma masası, piyano ve yağlıboya tablosu yer almaktadır. Atatürk Odası'nın karşısında, Merinos Anı Defteri'nde yer alan, Mustafa Kemal Atatürk, Celal Bayar, İsmet İnönü ve devlet adamlarının Merinos Fabrikası hakkında yazdığı görüşler sergilenmektedir. Sergi salonunun diğer bölümünde ise fabrika müdürlerine ait odalar bulunmaktadır. Odalarda, müdürlerin kullandığı eşyalar sergilenmekte ve odanın karşısında, Celal Bayar'ın Merinos Fabrikası'nı ziyaret ettiği dönemde çekilmiş fotoğraflar yer almaktadır.

Merinos Tekstil Müzesi, pazartesi hariç haftanın diğer günleri saat 09:30 ile 17:50 arasında ziyarete açıktır.