Turizm işletmeleri sunmakta oldukları ürünlerin ortaya çıkarılmasında farklı maliyetlere katlanmaktadırlar. Katlanılan bu maliyetlerin doğru bir şekilde saptanması ve sınıflandırılması, işletmelerin başarılı maliyet analizleri gerçekleştirmesi adına önem arz etmektedir. Hedeflere ulaşılmasında katlanılan parasal fedakârlıklar toplamı olarak tanımlanan maliyetler; çeşitlerine göre, işletme fonksiyonlarına göre, ürünlere yükleme yöntemlerine göre, faaliyet hacmiyle olan ilişkilerine göre, sorumluluk merkezine göre sınıflandırmalara tabi tutulmaktadırlar.

Çeşitlerine göre giderler ilk madde ve malzeme giderleri, işçi ücret ve giderleri, memur ücret ve giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi, resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme payları, finansman giderleri olarak ortaya çıkmaktadırlar. Otel işletmelerinde kullanılan yiyecek malzemeleri maliyetleri ilk madde ve malzeme giderine; çalışmakta olan resepsiyon görevlisi maliyetleri, işçi ücret ve giderlerine; çamaşır hizmetlerinin dışarıdan sağlanması durumunda ortaya çıkan maliyetler ise dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlere örnek olarak gösterilebilir.

İşletme fonksiyonlarına göre maliyetler altı grupta takip edilmektedirler. Bunlardan ilki üretim giderlerini oluşturan maliyetler olup; işletmelerin ürünlerini üretmek için katlandıkları Direkt İlk Madde ve Malzeme, Direkt İşçilik ve Genel Üretim Giderlerinden oluşmaktadır. Üretim işletmelerinde bu sınıflandırma takip edilmekte iken, turizm işletmeleri gibi hizmet sunan işletmelerde katlanılan üretimle ilgili maliyetler, Hizmet Üretim Maliyetlerinde takip edilmektedir. Üretimden bağımsız yürütülen faaliyetler sonucu ortaya çıkan ve dönem giderleri olarak adlandırılan Araştırma ve Geliştirme, Pazarlama, Satış ve Dağıtım, Genel Yönetim ve Finansman Giderleri diğer dört maddeyi oluşturmakta; üretim ve hizmet işletmelerinde bu hesaplar aynı şekilde takip edilmektedir. Bu sınıflandırma kapsamında ortaya çıkan bir diğer giderse, satın alma/tedarik gideridir.

Ürünlere yükleme yöntemlerine göre maliyetler, direkt ile endirekt giderler olarak ayrılmaktadır. Direkt giderler, üretimi açısından doğrudan takip edilebilen ve ürünlere doğrudan doğruya yüklenebilen giderler olup; endirekt giderler ise direkt giderler dışında kalan ve ürünlerin üretimiyle ilgili olan diğer giderlerden oluşmaktadır. Otel işletmeleri açısından bu giderleri değerlendirdiğimizde odalarda kullanılan buklet malzemeler direkt giderlere, ortak alanlarda kullanılan temizlik malzemeleri ise endirekt giderlere örnek olarak gösterilebilir.

Faaliyet hacmiyle olan ilişkilerine göre ise giderler, sabit maliyetler, değişken maliyetler, yarı değişken ve yarı sabit maliyetler olarak sınıflandırılmaktadırlar. Sabit maliyetler, üretim hacmindeki değişimlerden etkilenmeyen ve toplam tutarı değişmeyen maliyetler olmakta; değişken maliyetler ise üretim faaliyetleri çerçevesinde artış veya azalış gösteren, toplam tutarlarında değişimler yaşanan maliyetler olarak ortaya çıkmaktadır. Yarı değişken giderler üretim hacmiyle alakalı olan değişken maliyetleri ve üretim dışındaki sabit maliyetleri bünyesinde barındırmaktadırlar. Yarı sabit giderler ise belirli düzeylere kadar sabit bir yapıda olup, ancak üretim hacminde gerçekleşen değişimler sebebiyle kademeli artışlar göstermektedirler. Otel işletmeleri açısından ödenmekte olan kira giderleri sabit maliyetlere, yiyecek üretiminde kullanılan malzemelere ait maliyetler değişken maliyetlere, bakım-onarım giderleri yarı değişken maliyetlere, fazla mesai gerçekleştiren çalışanlara ödenen ücretler ise yarı sabit maliyetlere örnek olarak verilebilmektedir.

Maliyetlerin sınıflandırılmasında kullanılan diğer bir yöntem ise sorumluluk merkezli sınıflandırmalardır. Bir yöneticinin sorumlu olduğu birim içerisinde yer alan ve kontrol sahibi olabildiği giderlere kontrol edilebilir maliyetler; kontrolü dışında olan giderlere ise kontrol edilemeyen maliyetler denmektedir. Otel işletmelerinde standart reçetelerde kullanılan malzemelerde gerçekleştirilecek değişiklikler kontrol edilebilir maliyetlere, kamu kurumlarına ödenen vergiler ise kontrol edilemeyen maliyetlere örnek olarak verilebilir.

İlgili gidere ait saptamalar gerçekleştirilirken dikkat edilmesi gereken durumlardan biriyse, işletmeler düzeyinde ortaya çıkan maliyetlerin birden çok sınıflandırmaya tâbi olacağıdır. Otel işletmesinin à la carte hizmet sunduğu yiyecek içecek operasyonunda bir porsiyonda kullanılan yiyecek malzemesi çeşitlerine göre ilk madde ve malzeme maliyeti, işletme fonksiyonu açısından hizmet üretim gideri, ürünlere yüklenme yöntemine göre değişken maliyet, faaliyet hacmiyle olan ilişkisine göre direkt maliyet, sorumluluk merkezine göre ise kontrol edilebilir maliyet olma özelliklerini bünyesinde barındırmaktadır. Maliyet analizlerinin etkili bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için, ilgili maliyetlerin kapsamlı sınıflandırmalara tâbi tutularak doğru bir şekilde saptanması gerekmektedir. Bu sayede turizm işletmeleri muhasebe bilgi sistemlerinden sağlanacak çıktılardan, hem iç hem de dış paydaşlar sağlayacakları faydaları maksimize edebilecekler; maliyetlerin etkin ve etkili bir şekilde yönetimini sağlanabilecektir.