Kurtkulağı Kervansarayı

Kervansaray ve Han Kervansaray Han Konaklama Tesisi Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han Kervansaray Han

İnşa tarihi tam olarak bilinmeyen Osmanlı döneminden kalma kervansarayın giriş kapısının üst kısmında kitabe yeri bulunmaktadır. Ancak yapının kitabesi mevcut olmadığı için yapım tarihi olarak Sultan III. Ahmet’in 1704 tarihli buyruğu ile Karamort Külliyesi vakfiyesine dayanılarak 1704 yılı verilmektedir. Selçuklu Kervansarayları tipindeki yapı dikdörtgen planlı olup yapının giriş kapısı doğu yönünde yer almaktadır. Beşik tonozlu üst örtü sistemine sahip olan yapının giriş eyvanının sağ ve sol bölümünde olmak üzere çapraz tonoz ile üstü örtülü halde yapılmış birer adet oda yer almaktadır. Söz konusu odalarda ocak, dolap nişleri ve tuvaletler mevcuttur. Konaklama amacı ile kullanıldığı düşünülen bu odalar ikişer sivri kemerli pencereyle dışa açılmaktadır. Giriş eyvanının sol tarafında bulunan odanın hemen yanında ise sarnıç olduğu düşünülen bir yapı yer almaktadır.

Kervansarayın enine dikdörtgen uzanan ana mekan geçişine eyvanlı taç kapıdan girildikten sonra geniş bir kapı ile ulaşılmaktadır. Kuzey-güney yönünde uzanan iç mekan iki sıra olmak üzere toplam 12 taş paye ile üç neften meydana gelmektedir. Kesme taştan inşa edilen yapı oldukça sağlamdır. Yapının içten ve dıştan olmak üzere ayrıca kuzey, güney ve batı yönlerinde de taş payandalar ile desteklenerek dayanıklılığının artması sağlanmıştır. Payandalarla desteklenen yapının iç mekanın batı duvarında yedi, kuzey ve güney duvarında toplam altı adet ocak nişi bulunmaktadır. Yapının dört bir yanında ocak nişleri seviyesine kadar yükselen yolcular ve eşyaları için kullanılan sekiler yer almaktadır. Söz konusu sekilerin üzerinde geceleyen yolcuların bazı zamanlarda sabah kalktıklarında bu sekilerin üzerinden inmeden hayvanlarına bindikleri ve yollarına devam ettikleri bilinmektedir. Yapının iç mekan aydınlatması ve havalandırması beden duvarlarının üst kısmında açılan mazgallar ile sağlandığı için yapının içi yarı karanlık bir görünüme sahiptir. Süsleme bakımından oldukça sade bir görünüme sahip olan yapıda fonksiyonellik ön planda tutulmuştur. Yapıda taş süslemeler ve silmeler de yer almaktadır. Bu tip bezemeler yalnızca ana mekana açılan kapı ile giriş eyvanın sağında ve solunda yer alan kapıların üst kısmında pilaster üzerine yuvarlak kemerlerin oturtulması ile oluşturulmuştur.

Eski eser olarak tescillenen Kurtkulağı kervansarayı, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından koruma altına alındı (1976). Gerçekleştirilen onarımda yapının beden duvarları, tonozlarındaki boşluklar, kemerler, sekiler, ocak yaşmakları yanı sıra derz dolgusu ile ayrıca üst örtü sistemi de restore edildi (1984). Kurtkulağı Kervansarayı, coğrafi konumundan dolayı bir zamanlar çevresini surların çevirdiği menzil yerleşmesi durumundayken, zamanla söz konusu tarihi ve mimari dokusunu kısmen kaybederek günümüze yalnızca cami, kervansaray ve çeşmesi ulaşabilmiştir.

Yararlanılan Kaynaklar

Akıl, H. (2006). Eski Halep Yolu Üzerinde Az Bilinen İki Yapı: Ceyhan Kurtkulağı Kervansarayı ve Camisi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (3): 141-160; Bayhan. (1998). Çukurova’da Vakıf Medeniyetleri. Adana: Adana Vakıflar Bölge Müdürlüğü Yayınları 4; Cantay. G.(2009). Güney - Doğu Anadolu Ticaret Yolları ve Menzil Kuruluşları,Ortadoğu’da Osmanlı Dönemi Kültür İzleri, Uluslararası Bilgi Şöleni, Hatay-Ankara: 25-27 Ekim 2000; Erken.S. (1970). Saklı Kalmış Mimari Anıtlarımız,Önasya 6.16.64: 10-19; Kaplan.A. (2015). Hellenistik ve Roma Döneminde KilikiaPedias (Çukurova) (Yayımlanmamış doktora tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.