Kinet Höyük Kazı Çalışmaları

Arkeolojik Kazı Doğal ve Kültürel Miras Yerleşim Kazısı Höyük

Kuzeydoğu Akdeniz’de yer alan Kinet Höyük, Hatay’ın Dörtyol ilçesinin kuzeybatısında, İskenderun’un yaklaşık olarak 30 kilometre kuzeyinde, Yeşilköy olarak bilinen köyün civarında yer almaktadır. Erzin (Antikçağ’da Issos) Ovası üzerinde bulunan höyük, muhtemelen batıdan Ceyhan Nehri’nin taşıdığı alüvyonlar ve doğudan Amanos Dağları'nın masifleri olarak serpantin ve kireçtaşlarından oluşmuştur. Kinet Höyük, antik çağlarda ismi Doğu Kilikya veya Kizzuwatna olarak bilinen Çukurova’nın üzerindeki en büyük yerleşme olarak dikkati çekmektedir. İssos Ovası’nın Paleolitik Çağ’dan itibaren Kilikya, Amik, Suriye’nin içleri ve Levant bölgeleri arasında bir koridor görevi üstlendiği bilinmektedir. Oldukça geniş boyutlara ulaşan höyüğün Doğu-Batı istikametinde 200 metre, Kuzey-Güney istikametinde 120 metreyi bulan ölçülerinin yanında zeminde tüm yönlere açılan terasları ile yaklaşık 700 metre batısında bulunan denizi ile muhteşem bir görünüme sahiptir. Kinet Höyük’ün bulunduğu tepe yaklaşık olarak 3,3 hektarlık bir alanı kaplamaktadır yüksekliği de yaklaşık olarak 26 metredir. Kinet ile ilgili çalışmalar yakın tarihimizde başlamış olsa da aslında uzun bir süre ihmal edildiği görülmektedir. 1890’lı yıllarda bölgeye gelen iki Avusturyalı gezgin tarafından Kinet’in fiziksel çerçevesi çok başarılı bir şekilde tanımlanmıştır. Daha sonraları 1951 yılında M.V. Seton-Wiiliams tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırması sırasında görülmüş, Williams’ın hazırladığı eskizlere göre altıncı numaralı höyük olan Kinet, Dörtyol ilçesinin yedi kilometre kuzeybatısında olacak şekilde verdi ve burada Orta Tunç Çağı, Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait buluntuların ele geçirildiğini dile getirmiştir. Bu tarihten sonra uzun bir süre çalışmalar yapılmayan Kinet’te, nihayet 1992 yılında Bilkent Üniversitesi’nden Marie-Henriette Gates başkanlığında, hazırlanan proje kapsamında kazı çalışmalarına başlanmıştır. Ayrıca 2012 yılına kadar sürdürülen kazıların Ortaçağ dönemi ile ilgili proje başkanlığı University of London’dan (SOAS) Scott Redford tarafından yürütülmüştür.

Kinet Höyük’te yapılan kazı çalışmaları bölgenin tarihsel süreç içindeki geçmişi hakkında önemli bilgilerin gün yüzüne çıkmasını sağlamıştır. Kazılar sırasında elde edilen buluntular ile bölgenin MÖ 3000 yıllarının başlarında iskân edilmeye başlandığını kesin olarak ispatlanmıştır. Ancak yaklaşık olarak 800 metrekarelik geniş bir alanda yapılan kazılar sırasında ele geçirilen Halaf seramiklerinden oluşan parçalar bölgenin iskân tarihinin Geç Neolitik Çağ’dan (MÖ 5000) başlamış olması gerektiğini düşündürmektedir. Yapılan çalışmalar sonucunda Geç Neolitik Çağ’dan (M.Ö 5000) Hellenistik döneme (MÖ 50) kadar kesintisiz bir yerleşim olduğu, bundan sonra çok uzun bir süre terk edildiği ve ancak Ortaçağ’da Haçlı Seferleri ile bölgeye gelen Haçlılar tarafından iskân edilmeye başlandığı ortaya çıkarılmıştır. Öyle ki; özellikle Kinet’in Ortaçağ katmanlarında yapılan çalışmalar ile özellikle Levant bölgelerinin ürünleri ya da Haçlı seramiği olarak da bilinen St. Symeon (Saint Port Symeon) seramiklerinin üretim merkezi olduğu hakkında görüşler vardır. Bunun dışında yine özellikle burada yapılan kazılar sırasında elde edilen Haçlı dönemi demir atölyesi de önemli keşifler arasında sayılabilir. Aslında Kinet Höyük’ün isminin daha fazla duyulması, MÖ 333 yılında Makedonya Kralı Büyük İskender ile Pers Kralı III. Dairus’un savaştığı İssos kenti ile aynı yer olduğunun belirtilmesinden sonra olmuştur. Ayrıca kentin iki adet limana sahip olduğu da çalışmalar sonucunda ulaşılan bilgiler arasındadır.

Höyüğün günümüzdeki ismi olan Kinet isminin IX. ve X. yüzyıl Arap coğrafyacıların Suriye, Mısır ve Bizans sınırına gidecek çam ağaçlarının sevkiyatı için toplanma merkezi olarak tanımladıkları Hısn-at Tinat’tan geldiği düşünülmektedir. Ayrıca muhtemelen burayı İncir Kalesi olarak tanımladıkları da çalışmalarda belirtilmektedir.

Kinet Höyük’te yapılan kazılar yoluyla ulaşılan en erken katmanın Erken Tunç Çağı (MÖ 2800-2600) civarı olduğu ve bu döneme ait tabakalı mimari seviyelerin neredeyse MÖ I. yüzyılın ortalarına kadar kesintisiz devam ettiği anlaşılmıştır. Bu uzun soluklu yerleşmelere ait olan mimari buluntuların çoğunluğu çeşitli oda ve bölümlerden oluşan ev mimarisini yansıtan özellikler sergilemektedir. Erken Tunç Çağı’ndan (MÖ 3000 civarı) Orta Demir Çağı’na kadar (MÖ VIII. yüzyıl) höyük civarındaki yerleşmenin kuzeydeki alçak arazide bulunan bir kenti de kapsadığı görülmüştür. Geç Demir Çağı’ndan Hellenistik dönem ve Ortaçağ’da yerleşmenin yalnızca Höyük üzerinde olduğu da saptanmıştır. Mimari kalıntılardan sonra en önemli buluntular höyüğün çeşitli bölümlerinde ele geçirilen tohum ve hayvan iskelet kalıntılarıdır. Bu buluntular kentin sosyal ve ekonomik koşullarına yönelik önemli tespitler yapılmasını sağlamaktadır. Bu tespitlere göre tahılların genellikle başka bir yerde işlendiğini ve Kinetlilerin çiftçi olmadıklarını, kentsel bir yaşam sürdüklerini ispatlamaktadır. Ayrıca höyüğün Ortaçağ katmanlarında ele geçirilen sırtlan, fil ve ayı kemiklerinin bölgede yaşayan farklı hayvan türlerinin varlığına işaret etmektedir.

Arkeolojik çalışmaların en önemli verilerinden olan seramiklerden hareketle Kinet Höyük’ün üstün bir seramik endüstrisine sahip olduğu anlaşıldı. Orta ve Geç Demir çağlarına tarihlenen fırın buluntuları ile, erken Helenistik ve Ortaçağ’a ait hatalı seramikler ile fırın malzemelerinin bulunması bunların en büyük ispatlarıdır.

Kinet Höyük’ün yakın komşusu olan Al-Mina’nın yanı sıra çevrede bulunan Tell Tayinat Höyüğü gibi önemli yerleşimler bölgenin arkeolojik ve tarihsel anlamda geçmişinin aydınlanmasında önemli görevler üstlenmektedirler. Ayrıca bugün bölgede bulunan Delta Petrol A.Ş.'nin höyüğün güneyinde yer alan tepeler üzerinde çalışmaya devam etmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Gates, M. H. (1994). 1992 Excavations at Kinet Höyük (Dörtyol/Hatay). İçinde; XV. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt-1 (ss. 193-200). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları; Gates, M. H. (1999). 1997 Archeological Excavations at Kinet Höyük (Dörtyol/Hatay), XX. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt-1 (ss. 259-282). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları; Gates, C. (2015). Kinet Höyük (Classical Issos) : A Harbor Town in Southeast Cilicia During the Persian and Hellenistic Periods, Journal of Eastern Mediterranean Archaelogy and Heritage Studies, 3 (2): 81-104; Redford, S. (2001). Excavations at Medeival Kinet, Turkey: A Preliminary Report, ANES, 38: 58-138; Girginer, Ö (2008). Seramik Buluntular Işığı Altında MÖ II. Binde Çukurova-Orta Anadolu İlişkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.