Hitit inanç dünyasında tanrıların yaşadığına inanılan bazı kutsal mekânlar vardır. Bu mekânlar tapınakların yanı sıra dağlar, kutsal ormanlar (korular) olabildiği gibi Kaybolan Tanrı Telepinu Mitosu’nda geçtiği gibi nehirler ve su kaynakları da olabilmektedir. Suyun insanlık tarihinde hangi dönemlerden itibaren kutsallık kazandığı bilinmemektedir. Anadolu topraklarında MÖ ikinci binyıl ortalarında büyük bir medeniyet kuran Hititler de çağdaşları olan diğer toplumlar gibi suyu kutsal olarak görmüşlerdir. Gürün Hitit Kaya Yazıtları, antik çağdaki adı Tegarama bölgesi olarak bilinen Sivas ilinin Gürün ilçesinin batısında bugünkü adı Şuğul Kanyonu (Tohma su) boğazında yer almaktadır. Luvi hiyeroglif yazısı ile yazılan yazıtlar granit kayalıklar üzerine birbirlerinden ayrı iki yazıt şeklinde işlenmiştir. Yazıtlar ilk olarak Sir Charles Wilson tarafından 1879 yılında keşfedilmiştir. Altı satırdan oluşan büyük yazıt üstte, dört satırdan oluşan yazıt altta yer almaktadır. Her iki yazıtta aynı metnin kopyalarıdır. Açık alanda olmaları dolayısıyla doğal aşınmalara maruz kalan yazıtlardan büyük olanı daha iyi durumda olup Melid Kralı Rutinya tarafından kurulan yerleşime ait kayıttır. Kendisini Kargamış Kralı Kuzi-Teşup’ün torunu, Pugnus-mili’nin oğlu olarak tanıtan Rutinya’nın adı Tohma Vadisi bölgesinde yer alan Kötükale yazıtından da bilinmektedir.

Hitit İmparatorluğu’nun MÖ XII. yüzyılda etkisini gösteren deniz kavimleri göçü sonrasında Anadolu topraklarındaki hâkimiyetinin zayıflayarak tarih sahnesinden silinmesi ile hanedanı devam ettirenlerin güney bölgelere göç ederek bölgeye gelmeye başlayan Aramiler ve Fenikelilerle kaynaşıp küçük beylikler halinde varlıklarını sürdürdükleri bilinmektedir. Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra Kargamış Kralı olarak bilinen Kuzi-Teşup, Büyük Kral unvanıyla merkezi bir otorite ile Geç Hitit beylikleri olarak Hitit hanedanının varlığını devam ettirmiştir. Kargamış Krallığı’nın otoritesinin etkisi kuzeyde Malatya’ya kadar genişlemiştir. Kuzi-Teşup’ün soyundan gelen krallar tarafından yönetilen Malatya’nın Aslantepe yerleşiminde Melid Krallığı kültürel ve siyasi varlığına Kargamış Krallığı hâkimiyeti altında devam ettirmiştir. Melid Krallığı’nın hâkimiyet sınırları içerisinde yer alan doğu-batı yönünde uzanan Gürün ve Kangal’ı içine alan Tohma Vadisi günümüzde hala önemini koruyan bir yol üzerindedir. Tohma Vadisi’nden ele geçen Darende, İspekçür stelleri, Kötükale ve Gürün yazıtları Geç Hitit beyliklerinden olan Melid Krallığı’nın sınırlarının batıya doğru genişlediğini göstermektedir. John David Hawkins’e göre Gürün yazıtının da aralarında bulunduğu Tohma Vadisi yazıtları MÖ XII.-X. yüzyıl arasına tarihlenmektedir. İspekçür ve Darende stelleri bugün Sivas Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.