Erhat, Azra

KİŞİ Akademisyen Arkeolog Çevirmen Filolog

(1915 - 1982)

Azra Erhat, İstanbul'un Şişli semtinde doğdu (1915). Ailesi ile beraber 1922 yılında İzmir’e, 1924 yılında Viyana’ya ve 1927 yılında ise Brüksel’e taşındılar. Lise eğitimini Brüksel’de tamamladı (1934). İstanbul’a taşındıktan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Roman Filolojisi Bölümü’ne kayıt yaptırdı. Brüksel Klasik Lise’de Yunanca ve Latince dillerinde eğitim aldığı için üniversitede Almanya’nın Hitler zulmünden kaçan profesörlerinin dikkatini çekti. Ord. Prof. Leo Spitzer ve ekibi ile çalışmış onların öğrencisi olmuş seminerlerine katıldı. Bu ekipte Sabahattin Eyüboğlu da vardır.  Ord. Prof. Leo Spitzer, Türkiye’den ayrılmadan önce Azra Erhat’ı Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Klasik Filoloji profesörlerinden Prof. George Rohde ile tanıştırdı. Fransızca, Almanca, Yunanca ve Latince dillerini bildiği için henüz öğrenciyken profesörün çevirmeni olarak görevlendirildi. 1 Aralık 1936 tarihinde Ankara’ya taşındı ve üniversitede çalışmaya başladı. On bir yıl bu şehirde yaşadı. Prof. George Rohde’nin Klasik Filoloji bölüm öğrencilerine verdikleri dersleri ve seminerleri Türkçeye çevirmeyle işe başladı. Daha sonra tüm asistanlık görevlerini üstlendi. 1939 yılında okuldan mezun olmuş ve asistan olarak görevlendirildi. 1941 yılından 1982 yılına kadar Sophokles, Platon, Homeros, Hesiodos ve Aristophanes gibi pek çok Yunan şair, yazar ve felsefecilerinin önemli kitaplarını Türkçeye çevirdi (Bkz. Seçilmiş Çevirileri). Azra Erhat, 1946 yılında doçentlik unvanını aldı. 1947 yılında daha önce bir Macar ile evlilik yaptığı için üniversitedeki görevine son verildi. Bu tarihten sonra İstanbul’a taşındı. 1949-1950 arasında Yeni İstanbul ve Vatan gazetelerinde Ayşe Nur takma adıyla yazılar yazdı. Uluslararası Çalışma Örgütü’nde kütüphanecilik yaptı. 1953 yılında, Ayşe Nur takma adıyla Saint-Exupery'in "Küçük Prens"ini Türk okurlarına kazandırdı. 1954 yılında, "Sophokles'in Hayatı, Sanatı ve Eserleri", A Gabriel'in "Türkiye, Tarih ve Sanat Memleketi" adlı çalışmasını, S. G. Colette'in önce "Dişi Kedi" ardından 1955 yılında "Cicim" yapıtlarını Türkçeye çevirdi. Hasan Âli Yücel’in kurduğu Tercüme Bürosu’nun en önemli çevirmenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Halikarnas Balıkçısı, 25 Mayıs 1957 tarihinde Azra Erhat’a bir mektup yazdı ve o yaz düzenlenecek mavi yolculuğa davet etti. Böylece Halikarnas Balıkçısı ve Sebahattin Eyüboğlu’nun düzenlediği Mavi Yolculuk’taki ilk kadın mavi yolcu oldu. Bu geziden sonra mavi yolculuğu ele alan kitaplar yazmaya başladı. Halikarnas Balıkçısı, Sabahattin Eyüboğlu’nun ve Bedri Rahmi Eyüboğlu ile beraber Mavi Anadoluculuk (Mavi Hümanizma) olarak bilinen hümanist bir felsefe düşüncesini benimsedi. Halikarnas Balıkçısı ile Mart 1957’den 1972’ye kadar mektuplaştı. Yeni Ufuklar dergisinin yazarlarından biri olan Erhat, bu dergi çevresinde gelişen hümanist anlayışın öncüleri arasında yer aldı. 12 Mart döneminde, 10 Temmuz 1971 tarihinde Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol, Magdi Rufer, Yaşar Kemal'in eşi Tilda ile birlikte dört ay tutuklu kaldı. Kanser hastalığına yakalandı ve 1982 yılında İstanbul’da vefat etti. Vefatına kadar pek çok kitap çevirmiş, pek çok kitap derlemiş ve yazan Azra Erhat, kitaplığının Türk gençlerinin yararlanmasını sağlayacak biçimde değerlendirmesini istdi. Varisleri Mehmet Cemal Arel ve Semra Arel tarafından bu kitaplık Anadolu Üniversitesi'ne bağışlandı.

Seçilmiş Eserleri

  • Erhat, A. (1958). Aristophanes. İstanbul: Varlık Yayınları.
  • Erhat, A. (1960). Mavi Anadolu. İstanbul: İstanbul Matbaası.
  • Erhat, A. (1962). Mavi Yolculuk. İstanbul: Çan Yayınları.
  • Erhat, A. (1972). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi kitabevi.
  • Erhat, A. (1976). Mektuplarıyle Halikarnas Balıkçısı. İstanbul: Çağdaş Yayınları
  • Erhat, A. (1979). Karya’dan Pamfilya’ya Mavi Yolculuk. İstanbul: Cem Yayınevi.
  • Erhat, A. (1980). Sevgi Yönetimi. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi.

Seçilmiş Çevirileri

  • Sophokles (1941). Elektra. (Çev. Azra Erhat). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı (MEB).
  • Aristophanes (1966). Lysistrata Kadınların Savaşı. (Çev. Azra Erhat ve Sabahattin Eyüboğlu). İstanbul: Remzi Kitabevi
  • Homeros (1967) İlyada (Çev. Azra Erhat ve A. Kadir) İstanbul: Sander Kitabevi.
  • Aiskhylos (1968). Zincire Vurulmuş Prometheus. (Çev. Sabahattin Eyüboğlu ve Azra Erhat). Ankara: Bilgi Yayınevi
  • Antoine De Saint Exupery (1968) Küçük Prens. (Çev. Azra Erhat) İstanbul: Yankı Yayınları
  • Homeros (1970) Odysseia (Çev. Azra Erhat ve A. Kadir) İstanbul: Sander Kitabevi.
  • Hesiodos (1977). Hesiodos, Eseri ve Kaynakları. (Çev. Sabahattin Eyüboğlu ve Azra Erhat). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Referanslar

Erhat, A. (2020). En Hakiki Mürşit Gülleyla’ya Anılar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; Erhat, A. (1979). Karya’dan Pamfilya’ya Mavi Yolculuk. İstanbul: Cem Yayınevi; Saydam, S. (2002). Azra Erhat, Yazar, Çevirmen, Bütün Dünya Dergisi, Eylül: 16-30.