Dönenler Mevlevihanesi, XIV. yüzyıl sonunda kurulmuş ve XIX. yüzyıl sonlarında yeniden inşâ edilmiştir. İlk postnişini Celâleddin Ergun Çelebi’den dolayı Erguniyye Dergâhı, Ergun Çelebi Zâviyesi, Zâviye-i Erguniyye adlarıyla da bilinen Dönenler Mevlevihanesi Kütahya’nın Börekçiler Mahallesi’nde Dönenler Meydanı’nın güney-batısında yer alır. İlk postnişini olan Celaleddin Ergun Çelebi, Mevlana Celaleddin Rumi’nin torunudur. Dönenler Mevlevihanesi, erken dönem mevlevîhâneleri olan Konya ve Afyonkarahisar’dan sonraki üçüncü merkez olma özelliğine ve Osmanlı coğrafyasında Mevleviliğin yayılmasında önemli bir yere sahiptir.

Mevlevihanenin kitabesi yoktur ve kuruluşu ile ilgili çeşitli rivayetler vardır. Bu rivayetlerden birine göre mevlevîhânenin çekirdeğini 1237-1243 yılları arasında Emîr İmâdüddin Hezâr Dînârî tarafından inşa edilen Hezâr Dînârî Mescidi oluşturmuştur. İlk olarak Celâleddin Ergun Çelebi’nin, ardından diğer postnişinlerin defnedilmesiyle Hezar Dinari Mescidi, Ergun Çelebi Türbesi’ne dönüştürülmüştür. Mevlevihanenin kuruluşu türbenin kuzey tarafına semâhâne inşa edilmesiyle gerçekleştirilmiştir. Mevlevihane şeceresi incelendiğinde idaresinde açıklanamayan boşluklar, dolayısıyla faaliyetinin kesildiği veya zayıf olduğu dönemler tespit edilmiştir. Şeyh vekili Hasan Ulvî el-Mevlevî’nin 1909 tarihli mektubunda, bâni ve ilk postnişin Celâleddin Ergun Çelebi’den sonra oğlu Burhâneddin İlyas Çelebi ile amcazadesi Zeynüddin Çelebi’nin postnişin oldukları görülmektedir. Kütahya’nın Osmanlılar Devleti'nin idaresine geçmesi üzerine aileden mevlevîhâneyi idare eden İlyas Paşa’nın evlâtlarının Konya ve başka yerlere göç ettiği, mevlevîhânenin bir türbedara bırakıldığı anlatılmaktadır. 1543 yılına kadar geçen 125 yıla yakın süre boyunca boş kalan posta, Kütahyalı İbrâhim ve Mehmed dedeler oturup dergâhı tekrar faaliyete geçirmiştir. Bundan sonra dergâh 1601-1689 yılları arasında, Mevlânâ Dergâhı’nın 17. postnişini III. Muhammed (Küçük) Ârif Çelebi’nin kızı mesnevîhân Kâmile Hanım ile oğlu Hüseyin Çelebi ve kızı şair Hâce Fatma Hanım tarafından yönetilmiştir.

XIX. yüzyıldan önce mevlevîhânenin ne tür binaları ihtiva ettiği belli değildir. Ancak Ergun Çelebi’nin kurduğu kütüphane ile XV. yüzyılda inşa edilen Eydemir Vakıf Hamamı’ndan meydana gelen bir kuruluş olduğu bilinmektedir. Mevlevîhâne birçok tamir geçirmiştir. 1812 yılında geçirdiği onarımdan sonra 1838-1839 yıllarında yeniden inşa edilmiştir. 1841-1842 yıllarında Sultan Abdülmecid döneminde tekrar onarılıp, 1848 yılında çeşmeleri tamir edilip, 1887-1889 yılları arasında II. Abdülhamid’in emri üzerine yeniden yaptırılmıştır. Zamanla harap olan yapılar topluluğundan semâhâne 1959 yılında geçirdiği yeni bir onarımla ve Dönenler Camii adıyla kullanılmaya başlanmıştır. 1964 ve 1972 yıllarındaki onarım ve ilâvelerle günümüze kadar intikal etmiştir.

Mevlevihane’nin 1841 yılındaki tamirine dair söylenen tarihin son beyitleri şu şekildedir;

“Buldu Kütahya zehi bu zîb dergâh ile nâm

Mısra-ı zibâsı oldu tam târîh-i müfît

Resm-i diğer de didim târîhi bâlâsın ‘azîz

Kıldı pâk-icât bu dergâhı hân-ı Abdülmecîd

Osmanlı Arşivi’nde bulunan 1838 tarihli iki krokiye göre mevlevîhânenin yeniden tanzimiyle birlikte külliyenin cümle (giriş) kapısı kuzey yönünde açılmıştır. Güneyde yer alan eski cümle kapısı muhtemelen hareme mahsus arka kapı niteliğine dönüştürülmüştür. Semâhânenin ortasında yer alan iki kat yüksekliğindeki dâirevî semâ meydanı, yuvarlak kesitli ve nezr-i Mevlânâ sayısına uygun olarak 18 sütunun taşıdığı bir bağdâdî kubbe ile örtülüdür.

Semahane’nin ortasında bulunan kuyudan çıkarılan suyun şifalı olduğu kabul edilmektedir. Rivayete göre mevlevihanenin kapalı olduğu yıllarda su çekilmiş, ancak cami olarak ibadete açılması ile tekrar akmaya başlamıştır.