Dikili Tarhanası’nın geçmişi XVI. yüzyıla dayanır. Sağlıklı, az malzeme ile yapılabilen ve uzun süre bozulmadan beslenmede önemli yer tutan, ilk adı “Darhane” olan tarhana 1900 lü yılların başında savaşlar ve mübadillerin gelişiyle birlikte Dikili de çok tüketilen bir çorba haline gelmiştir. 

Türkiye’nin değişik bölgelerinde olduğu gibi Dikili’de de yapılan tarhana için toplumun değişik kesimleri tarafından farklı üretim yöntemleri uygulanmaktadır. Örneğin yörük kültürünün etkili olduğu kesimde sebzelerin kullanılmadığı “Beyaz Tarhana” veya “Bebek Tarhanası” olarak bilinen sadece un ve yoğurdun hakim olduğu tarhana türü hakimdir. Fakat muhacir kültürünün etkili olduğu toplum kesimlerinde ise, sebzelerin yer aldığı ve aşağıda yapılışı ve malzemeleri verilen renkli tarhana daha çok yapılmaktadır. Tarhana yapımı gelenekseldir ve genellikle yaz sonunda yapılır.

Dikili tarhanasının yapılışı ve malzemeleri (bir kg kuru toz tarhana için)

1. 500 gram kırmızı kapya biber evde üretilmiş ekşi maya ile birlikte haşlanarak ve elle süzgeçten geçirilerek sos haline getirilir,
2. 250 gram kuru soğan haşlanır,
3. 500 gram yoğurt (birkaç gün önce mayalanmış ve oda sıcaklığında tutulmuş olmalı),
4. 1 tatlı kaşığı tuz,
5. Aldığı kadar un (yaklaşık 750-1000 gram)

Malzemelerin hepsi karıştırılıp elde iyice yoğurulur. Üzeri kapatılır ve bir gün sonra tekrar yoğurulur. Fermentasyon süresi bireylerin damak tadına göre değişir (3-21 gün). Dolayısı ile fermentasyon süresince her gün yoğurulan hamur sürenin sonunda, temiz beyaz bir örtünün üzerine küçük parçalar halinde serilir. Kuruma işlemi boyunca bu hamur parçaları her gün küçültülür.

Kuruma işlemi tamamlanan tarhana elle ovularak un haline getirilir ve elenerek tekrar kurumaya bırakılır.

Tamamen kuruduktan sonra bez bir keseye konularak uzun süre saklanabilir.

Toz tarhanadan çorba yapmak için tencereye zeytin yağı ve birkaç kaşık toz tarhana konulur ve biraz kavrulur. Sonra soğuk su ilave edilir ve kaynayana kadar durmadan karıştırılır.

Yörede tarhana çorbasının yanında yaz aylarında bölgesel ürünlerden çekirdeksiz üzüm ve armut, kış aylarında ise siyah zeytin tüketimi geleneksel uygulamalardır.

Besin Değeri ve Sağlık Üzerine Etkileri

Tarhana, yüksek oranda protein, B grubu vitaminler, kalsiyum, demir, çinko ve serbest amino asit içerir. Beta-glukan, lif  antioksidan aktivite içeriği yüksektir. 

Sonuç olarak tarhana; besleyici özelliği, fermantasyon yoluyla elde edilen probiyotik içeriği ve uzun raf ömrü sayesinde geleneksel Türk mutfağında önemli bir yere sahiptir.