De Busbecq, Ogier Ghislain

Seyyah ve Seyahatname Seyyah

(1522 – 1592)

Fransa Belçika sınırındaki Comines, Flanders’te doğdu (1522). Soylu bir aileye mensup olduğu için Padoa Venedik ve Leuven’de iyi bir eğitim alarak 1554 yılında Kutsal Roma Cermen İmparatoru V. Charles’ın kardeşi olan Avusturya İmparatoru I. Ferdinand’ın hizmetine girdi. I. Ferdinand’ın temsilcisi olarak bir sınır anlaşmazlığının çözümü için İstanbul’a gönderildi. Bu vesile ile 1555-1560 yılları arasında Osmanlı topraklarında kaldı ve Osmanlı Devleti’ni ve tebaasını gözlemleme fırsatı bularak gözlemlerini kayıt altına alabildi. Önce Amasya’ya kadar giden ve altı aylık bir ateşkes elde etmeyi başaran Busbecq, ertesi yıl sürekli elçi olarak yeniden Türkiye’ye geldi, 1562 Antlaşması’nın imzalanmasına değin İstanbul’da kaldı. Busbecq, Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin en bunalımlı dönemlerinden birinde önce bir ateşkes elde etmek sonra da sekiz yıllık bir barış imzalamak suretiyle iki devlet arasındaki dostluğun oluşmasına önemli katkıda bulundu. İstanbul dönüşünde İmparator II. Maximillian’a danışman oldu, son yıllarını IX. Charles ile evlenen kraliçe Elizabeth’in saymanı olarak ve Kutsal Roma İmparatoru II. Maximilian’ın oğlu Rudolf büyükelçisi olarak geçirdi. Ogier Ghislain de Busbecq 1592 yılında Fransa’da katledildi.

Busbecq Osmanlı devletinde bulunduğu süreçte önemli çalışmalara imza attı. Örneğin çeşitli Yunanca el yazmaları topladı (bunlar Avusturya ulusal arşivlerinde bulunmaktadır) ve Ankara’daki Augustus Tapınağı’nı (Monumentum Ancyranum) Batı dünyasına tanıttı. Kırım’dan iki büyükelçi ile görüşmeleri sonrasında o bölgede hâlâ kullanılan bir Gotik dile ait ilk kelime listesini yaptı. Ayrıca Anadolu’ya çeşitli bitki ve hayvanları, özellikle lale ve Angora keçisini tanıttı.

Türk Mektupları ismiyle 2005 yılında Türkçe yayımlanan ve özgün adı Turkish Letters ismiyle 1694’te Londra’da yayımlanan eser, arkadaşına yazdığı mektuplardan oluşmaktadır. XVI. yüzyıl Osmanlı dünyası hakkında derin bilgiler sunan bu eser ilk olarak 1595’ te Paris’te Latince olarak basıldı. Daha sonra ilki 1694 senesi olmak üzere farklı yıllarda eserin İngilizce’ye çevirisi yapıldı. Dimitri Kantemir, Hammer, Ranke ve daha pek çok tarihçi, Busbecq’i kaynak olarak kullandılar. Abbe de Foy, mektupları XVIII. yüzyılda yeniden Fransızca’ya çevirdi.

Turkish Letters Busbecq’in arkadaşı Nicholas Michault’a yazdığı dört mektuptan oluşmaktadır. Bunlar 01. 09. 1555, 14. 07. 1556, 01. 07. 1560 ve 16. 12. 1562 tarihli mektuplardır. Yazar bu mektuplarında istanbul’a olan yolcuğunu, Balkan topraklarını, İstanbul’un önemli yapıtlarını daha sonra Ankara, Amasya, Edirne gibi önemli sancakları, padişahın huzuruna çıkmak için beklediği uzunca bir süre boyunca Osmanlı ordugâhına dair gözlemlerini, Türk kadınlarını, İstanbul’daki gündelik hayatı, Şehzade Bayezid’in firarını ve feci sonunu, İstanbul’un dilencilerini, Türklerin hayvan sevgisini anlattı. Busbecq eserinde vaşak, aslan, leopar, fil gibi yabani hayvanları İstanbul’da gördüğünü belirtti; ayrıca Türklerin hayvanlara bilhassa atlara çok düşkün olduğunu anlattı. Ona göre halk, Osmanlı İmparatoru Sultan Süleyman’ın eşi olan Hürrem Sultan ve Sadrazam Rüstem Paşa için pek hoş olmayan düşüncelere sahiptir. Halk ve asker, Şehzade Mustafa’nın ölümünden Hürrem Sultan ve Rüstem Paşa’yı sorumlu tutmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Arıkan, Z. (1984). Busbeck ve Osmanlı İmparatorluğu. İçinde; H. İnalcık, N. Göyünç ve H. W. Lowry (Editörler), Osmanlı Araştırmaları IV (ss. 197-224). İstanbul: Enderun Kitabevi; Yalçın, E. (2005). Türk Mektupları (Çev. D. Türkömer). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; https://www.britannica.com/biography/Augier-Ghislain-de-Busbecq, (Erişim tarihi: 01.03.2020).