Çobandede Köprüsü

Doğal ve Kültürel Miras Tarihi Köprü

Erzurum’un Köprüköy ilçe merkezinin bir kilometre kadar doğusunda bulunmaktadır. Köprü Çobandede Dağı’nın güneyinde Hasankale Çayı ve Bingöl Çayı’nın birleşmesiyle oluşan Aras Nehri’nin üzerine inşa edilmiştir.

Çobandede Köprüsü, 1256-1336 yılları arasında Erzurum ve çevresinde hüküm süren İlhanlı Devleti döneminde yapılmıştır. Tarihte birçok seyyah ve gezgin doğu yolculuklarında Erzurum yolunu tercih ederek Çobandede Köprüsü’nü kullanmıştır. Bu seyyahlardan birisi olan Evliya Çelebi Çobandede Köprüsü ile ilgili şu bilgileri aktarmıştır: “Burayı AI-i Çobandan bir hükümdar yaptırdığı için Çoban Köprüsü derler. Aras Nehri üzerinde eleyim-i sama (gökkuşağı) gibi kudret verici bir manzarası vardır”. Evliya Çelebi bu ifadelerinde köprünün görkemli ve heybetli görünüşüne vurgu yapmaktadır. Fakat bu görkemli yapının kim tarafından inşa ettirildiği ile ilgili görüşler rivayetler ve tahminlerden ileri gidememiştir. Bu tahminlerden en çok kabul gören görüş ise köprünün İlhanlı Hükümdarı Gazan Han’ın veziri Emir Çoban Salduz tarafından 1297-98 yılında yaptırıldığıdır.

Çobandede Köprüsü’nün sivri kemerlerden oluşan sekiz ayağı bulunmaktadır. Köprünün her iki yanında da taştan yapılan korkuluklar mevcuttur. Köprü bitkisel ve geometrik şekillerle süslüdür. Köprünün ayakları üzerine yerleştirilen zarif ve pencereleri bulunan köşkler kubbeli yapısıyla köprünün çekiciliğini daha da artmaktadır. 1727 tarihli onarım kitabesinde köprünün III. Ahmed tarafından onarıldığı bilgisi mevcuttur.

Çobandede Köprüsü’nün İpek Yolu üzerinde bulunması, köprünün birçok tarihi olaya ve sefere tanık etmesini sağlamıştır. Kanuni Sultan Süleyman ve Yavuz Sultan Selim İran seferleri sırasında Çobandede Köprüsü’nü kullanmıştır.

1727-1872 ve 1948 yıllarında da onarım gören Çobandede Köprüsü son olarak 2011 yılında restore edilerek bugünkü halini almıştır. Çobandede Köprüsü bulunduğu coğrafyanın deprem bölgesi olması ve zarar görme ihtimali düşünülerek günümüzde trafiğe kapalı olarak varlığını sürdürmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Eyice, S. (1993). Çoban Köprüsü, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı: 350-351; https://erzurum.ktb.gov.tr/TR-56084/kopruler.html, (Erişim tarihi: 28.11.2019); Soylu, H. (2000). Köprüköy’ün Tarihi Gelişimi ve Mesken Tipleri, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14: 187-211.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Soylu, H. (1997). Çobandede Köprüsü’nün Coğrafi Konumu ve Önemi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (5).