Çağlayancerit Cevizi

Doğal ve Kültürel Miras Meyve Coğrafi İşaretli Ürün

Ceviz (Juglans regia L.), Juglandaceae familyasına ait ılıman iklim koşullarında yetişen önemli bir meyve türüdür. Dünya genelinde ellinin üzerinde farklı türü bulunduğu tespit edilmiştir. Tespit edilen türlerden de yirmi bir tanesinin juglans cinsi altında olduğu gözlemlenmiştir (Ahmad ve ark., 2018).  Cevizin kökenin Hazar Denizi kıyısındaki Ghilan bölgesinde olduğu varsayılmaktadır. Ceviz sert kabuklu meyve yapısı olması nedeniyle tropik bölgeler haricinde dünyanın hemen her bölgesinde yetişmektedir.

Türkiye, ceviz üretimi açısından önemli bir konuma sahiptir ve Türkiye’nin hemen hemen her coğrafi bölgesinde ceviz yetiştiriciliği yapılmaktadır. Özellikle Akdeniz, Ege ve Marmara bölgeleri, ceviz üretiminde öne çıkan başlıca bölgeler olarak dikkat çekmektedir. Bununla birlikte, Türkiye’de ceviz üretimi denildiğinde Kahramanmaraş ili, üretim hacmi ve kalitesi bakımından ön plana çıkmaktadır. Kahramanmaraş’ın ceviz üretiminde lider konumda olması, bölgenin iklim koşullarının elverişliliği ve toprak verimliliği gibi tarımsal ekolojik faktörlerle yakından ilişkilidir. Bu faktörler, bölgede ceviz yetiştiriciliğinin yaygınlaşmasını ve verimliliğin artmasını desteklemektedir. Ayrıca ceviz konusunda Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ) öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Sütyemez’in ıslah çalışmaları alan yazına büyük katkı sağlamıştır. Islah çalışmaları kapsamında 2009 yılında Maraş on sekiz ceviz genotipinin tescillenmesi ile daha da önem kazanmaya başlamıştır (Sütyemez, M. 2016).

Kahramanmaraş’ın Çağlayancerit ilçesi ceviz üretiminde ilk sırada yer almaktadır. Çağlayancerit Cevizi, Kahramanmaraş ilinin Çağlayancerit ilçesiyle özdeşleşmiş önemli bir tarımsal üründür. Çağlayancerit, Kahramanmaraş’ın güneybatısında yer alır. Akdeniz ile Karasal iklimin geçiş özellikleri görülür. Toprak yapısının verimli olmasından dolayı ilçenin hemen hemen her bölgesinde ceviz üretimi gerçekleşir. İlçenin coğrafi ve iklimsel özellikleri, bu cevizin lezzetini ve kalitesini belirleyen temel unsurlardandır.  

Meyve kabuğu orta kalınlıkta olup kolay kırılabilir özelliktedir. İç rengi açık ve parlak olmasıyla birlikte dolgun yapıdadır. Çağlayancerit cevizinin kendine özgü aromasının olması ve yağlı bir dokuda olma özelliği sayesinde, iç pazar kadar dış pazar için de tercih edilmesini sağlamaktadır (Gümüş ve Şen 2010). Ortalama meyve ağırlığı, yetiştirme koşullarına bağlı olarak 14-16 gram arasında değişebilmektedir.

Cevizin besin değeri incelendiğinde; yüzde13.6-22.3 oranında protein, yüzde 56.4-70.6 oranında yağ ve yaklaşık yüzde 2 oranında kül bulunduğunu belirtilmektedir. (Şahin ve Akbaş 2001). Ceviz, omega-3 yağ asitleri, protein, lif, vitamin, demir, çinko, bakır, magnezyum, fosfor ve potasyum gibi çeşitli mineraller açısından zengin bir kaynaktır. (Yıldız ve ark. 2019). Düzenli ceviz tüketiminin, kalp hastalıkları riskini azaltma, kolesterolü dengeleme ve beyin fonksiyonlarını destekleme gibi olumlu etkileri bulunmaktadır. Özellikle gelişim çağlarındaki çocukların ceviz tüketimi beyin gelişimi açısından oldukça önemlidir. Çağlayancerit Cevizinin, yüksek kalitedeki iç yapısı ve lezzetiyle bu olumlu etkileri daha da cazip hâle getirmektedir.

Çağlayancerit’te cevizcilik ilçenin önemli geçim kaynaklarından biridir. İlçe halkının büyük çoğunluğu cevizle ilgilenen bir üretici bulunmaktadır. Bu durum, Çağlayancerit’te ceviz üretiminin oldukça önemli bir tarımsal üretim ürünü olduğunun göstergesidir.  Çağlayancerit cevizi her yıl eylül-ekim ayında hasat edilmeye başlanılır. Ceviz üreticileri hasat ve işleme (Çırpma, silkeleme, toplama, taşıma, kurutma) zamanlarında mevsimlik işçilerden faydalanmaktadır. Bu durum, yerel halk için önemli bir iş kolu oluşturmaktadır. Çağlayancerit cevizi, Kahramanmaraş’ın AB coğrafi işaret tescilli ilk ürünüdür. Bu tescil, ürünün ulusal ve uluslararası tanınırlığını ve rekabet gücünü artıracaktır. Ayrıca bölge ekonomisine katkı sağlayarak istihdam olanaklarının genişlemesine de olumlu yönde etki edecektir. 

Cevizin hem kabuğu hem de ağacı birçok üretim alanında kullanılmaktadır. Ceviz ağacı sert ve dayanıklı olması mobilya üretiminde kereste malzemesi olarak kullanılmasını sağlamıştır. Ayrıca Kahramanmaraş’ta ceviz ağacından elde edilen keresteler ahşap sanatı ve geleneksel oymacılık sanatında kullanılması ekonomiye önemli katkı sağlamaktadır. Cevizin kabuğu ve yaprağı yağ üretiminde (örneğin, ceviz yağı) kullanılmaktadır. Cevizin yeşil kabuğu (ger) boyacılık, kimya ve endüstri sektöründe kullanılmaktadır. Tıp alanında ceviz iç kısmı, yaprakları ve kabukları çok fazla kullanılmaktadır.  

Çağlayancerit cevizi çerez olarak tüketilmesinin yanında yemeklerde, salata çeşitlerinde ve tatlı türlerinde iç kısmından çok fazla faydalanılmaktadır. Çağlayancerit ilçesinde cevizden cevizli sucuk, samsa, pestil gibi yöresel ürünler elde edilmektedir. Yerel halk arasında üretilen bu ürünlerin piyasada satılması ile ilçe halkının önemli geçim kaynakları arasında yer almasını sağlamıştır. 

Son yıllarda Çağlayancerit’te cevizin pazarlanması konusunda önemli ivme kaydedilmiştir. Üretilen bu yöresel ürün başta Almanya, Fransa, Azerbaycan gibi ülkeler olmak üzere birçok ülkeye pazarlanmaya başlanılması yöre halkının geçim kaynağının sağlanmasında ekonomik olarak büyük katkı sağlamaktadır. 

Çağlayancerit cevizinin tanıtımında TV programları, tanıtım ve pazarlama etkinlikleri ile festivaller oldukça büyük öneme sahiptir. Çağlayancerit Cevizi tanıtımında geleneksel hale gelen festivaller büyük bir pazarlara açılma fırsatı sunmaktadır. Son günlerde sosyal medya platformları üzerinden yapılan tanıtım ve etkinlikler ürünün ulusal ve uluslararası pazarlarda satış imkanı sağlamıştır.

Referanslar

Ahmad, N., Singh, S.R., Rashid, M. ve Mir, H. (2018). Walnut, Fruit Production in India, 661-672; Sütyemez, M. (2016). New walnut cultivars: maras 18, sutyemez 1, and kaman 1, HortScience, 51(10): 1301-1303; Şahin İ. ve H. Akbaş, 2001. Farklı Yöre ve Çeşitlerden Cevizlerin Teknolojik Özelliklerinin Araştırılması, Türkiye 1. Ulusal Ceviz Sempozyumu, 5-8 Eylül 2001, Tokat, ss. 104-114; Yıldız, E. ve Sümbül, A. (2019). Uşak İlinden Seçilmiş Ceviz Genotiplerinde Meyvelerin Mineral Madde İçerikleri, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(2): 179-183.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Yasım, A. (2016). Çağlayancerit, İçinde; Kahramanmaraş Ansiklopedisi. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.