Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi

Müze Etnografya Müzesi

(Beşkonaklar, Malatya, 2009 - )

Malatya’nın Battalgazi ilçesi Kernek Mahallesi'ne bağlı Beşkonaklar Caddesi üzerinde yer almaktadır. Müze, Malatya Kültür ve Turizm İl Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet göstermektedir. Beşkonaklar diye tabir edilen konaklardan biri Etnografya Müzesi olarak hizmet vermektedir. Malatya’nın önde gelen ailelerinin ikamet ettiği ve yaklaşık 120 yıl önce Hacı Sait Efendi (Turfanda) ve kardeşleri tarafından yaptırılan iki katlı, cihannümalı, cumbalı, balkonlu bir konak ve ona bitişik aynı mimaride oluşan dört konağın bir bütün olarak inşa edildiği Beşkonaklar, Malatya’nın geleneksel sivil mimari yapılarından günümüze ulaşmış özgün örneklerindendir. Konaklar giriş katı ve üst kat olmak üzere iki kattan oluşmaktadır. Kanatlı kapıdan hayat/taşlık denilen genellikle yazın oturulan sofaya girilir. Sofanın her iki yanındaki mekânlar mutfak-ocak yeri, kiler ve oda olarak kullanılmakta, devamında avluya geçilmektedir. Üst katta ortada bir sofa ve etrafında odalar bulunmaktadır.

Dış cephede ana yapı malzemesi olarak kerpiç kullanılıp, duvarları bağlayan hatıllar, iç doğramaları, döşemeleri, tavanları, pencereleri, kapıları, yüklükleri, merdivenleri ve sekileri de ahşaptan yapıldı. Demir ise sadece kapılarda, pencerelerde ve kapı üstü havalandırmada parmaklık olarak kullanılmaktadır. Ana giriş kapıları çift kanatlı olup üzerinde rüzgârlık veya aydınlık olarak nitelenen ve çoğunlukla oval yapıda pencereler bulunmaktadır. Pencere hizasından sokağa doğru çıkıntı biçiminde kafesli cumba bölümü bulunmaktadır. Geniş sokak kapısından selamlık adı verilen bölüme girilir. Bu bölüm, evin misafir odasıdır ve diğer odalara göre daha büyüktür. Evlerin avlularındaki zemin kat taşlık olup, genelde yassı plaka halinde taşlar yan yana dizilerek yapılmıştır. Zemin kat odaları ambar, kiler ve tandır olarak kullanıldığından pencereleri küçük olarak tasarlanmıştır.

Arka bahçelerinde başta kayısı olmak üzere, çeşitli meyve ağaçları bulunmaktadır. Evlerin üst katındaki yatak odalarında çift kanatlı ahşap kapaklı dolaplar bulunmaktadır. Burada dikdörtgen planlı kış damı adı verilen ve genellikle kışın kullanılan oturma odası bulunur. Odanın karşısında nimseki denilen bir bölüm vardır. Bu bölüm oda seviyesinden daha yüksekte olup, buradaki sekinin üzeri de halı ve minderlerle kaplıdır.

Yenileme çalışmaları 2009 yılında tamamlanan Beşkonaklar, çeşitli sanat ve kültür hizmetleri için kullanıma açıldı. Müzede Malatya yöresine ait el sanatları, kumaş baskıcılığı, giyim ve aksesuarları, mutfak araç ve gereçleri, aydınlatma, ölçü aletleri, ateşli ve kesici silahlar ile mühürler sergilenmektedir. Ayrıca, kerpiçten inşa edilen konağın üst katında yer alan altı odanın olduğu bölümde Malatya ve yöresine ait etnografik eserler sergilenmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/malatya/gezilecekyer/bes-konaklar, (Erişim tarihi: 16.01.2020); Malatya Valiliği Yayını (2013). Malatya Kent Rehberi. İstanbul: Seçil Ofset; Kültür ve Turizm Bakanlığı (2018). Malatya Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi Tanıtım Broşürü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

https://malatya.ktb.gov.tr/TR-191451/etnografya-muzesi---malatya.html, (Erişim tarihi: 20.01.2020).