Wet lease

HAVAYOLU İŞLETMECİLİĞİ

Havacılık sektöründe, bir havayolu işletmecisinin, başka bir havayolu işletmesine hava aracı ile mürettebat, bakım ve sigorta hizmetlerini de sağlayarak yaptığı kiralama türüdür. Kiralayan şirket hava aracının tüm operasyonel kontrolünü sürdürmeye devam etmekte, hava aracının uçuşa elverişli halde bulunmasından da sorumlu olmaktadır. Hava aracının havaalanı ücretleri, yakıt vb. operasyonel giderleri kiracı havayolu işletmesi tarafından karşılanmaktadır.  Wet lease uygulamaları, özellikle 1990’lardan itibaren küresel havacılık piyasalarının deregülasyonu ve liberalizasyonu ile yaygınlaşmıştır. Önceleri rekabet konusunda problem yaşatacak bir uygulama olarak değerlendirilmesine rağmen, havacılık sektöründe operasyonel etkinliğin arttırılmasını sağlayan önemli bir avantaj olarak yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa Birliği’nin Üçüncü Havacılık Paketinden sonra bu tür sözleşmelerin uluslararası boyutta daha açık ve düzenli hale gelmesi sağlanmıştır. Genellikle üç ay iki yıllık sözleşmeler ile yapılan kiralamalar, havayolu işletmelerinin anlaşmasına bağlı olarak tekrar edebilmektedir. Mevsimsel talep artışı, operasyonel aksaklıklar, yeni rotaların test edilmesi ya da sertifikasyon süreci beklenirken yeni uçakların kullanılması gibi bazı durumlar havayolu işletmelerine operasyonel açıdan destek olan önemli bir yöntemdir. Havayolu işletmelerinin kısa vadeli operasyon ihtiyacını karşılaması, yeni pazarlara girerken düşük riskli strateji sağlaması ve operasyonel yük azaltması açısından avantaj yaratmaktadır. Bazı durumlarda piyasa hakimiyetini kötüye kullanma riskini taşıması, akdi taşıyıcı-fiili taşıyıcı tartışmalarına sebep olması, farklı ülkelerdeki regülasyonlara göre yapılan denetim ve güvenlik açısından sorunlar olabilmesi de dezavantajları olarak görülmektedir.

Türkiye'de Pegasus, İzmir merkezli operasyonları için İzair’den uçak ve mürettebat kiralayarak bu modeli uygulamış ve bölgesel genişlemesini düşük riskle sağlamıştır. Daha sonra Pegasus devralma yoluna giderek, İzair işletmesinde önemli bir hissenin sahibi olmuştur. Wet lease, havayolu şirketlerinin stratejik ve taktik düzeyde esneklik kazandığı, riskleri dış kaynak kullanımıyla yönettiği önemli bir araçtır. Wet lease uygulamasının uluslararası düzenlemelere uygunluğu ve yolcu hakları açısından şeffaflığı dikkat edilmesi gereken önemli noktalardır. 

Referanslar

Alnajjar, A. I. ve Siam, W. Z. (2011). The Ability of Application Activity-Based Costing System on the Air Line Companies: The Case of the Jordan Aviation Company, European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, (38): 138-154; Burnside, A. ve De Backer, M. (2019). Wet Lease Agreements and Competition Law, Air and Space Law, 44(3); Endrizalova, E., Novak, M., Nemec, V., Hyrslova, J. ve Mrazek, P. (2018). Operating lease as a specific form of airlines outsourcin, Business Logistics in Modern Management; Göçer, S. G., & Macit, D. (2019). Finansal Kiralamanın Devralma Strajesindeki Rolü: Pegasus Hava Taşımacılığı ve İzair İşbirliğine Yönelik Bir İnceleme, Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2(4): 254-264; Hsu, C. I., Chao, C. C., & Huang, P. S. (2013). Fleet dry/wet lease planning of airlines on strategic alliance, Transportmetrica A: Transport Science, 9(7): 603-628.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Burnside, A., & De Backer, M. (2019). Wet Lease Agreements and Competition Law, Air and Space Law, 44(3).

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: