Vaniköy Camii, XVII. yüzyılda, Sultan IV. Mehmed döneminde Vânî Mehmed Efendi tarafından Hicrî 1076 (miladî 1665-66) yılında inşa edilmiştir. İstanbul'un Üsküdar ilçesi sınırlarında yer alan Vaniköy'de bulunan bu tarihi eser, halk arasında "Vaniköy Camii" adıyla anılmaktadır. Caminin bânîsi Vânî Mehmed Efendi, dönemin müfessir ve vaizlerinden biri olup, Köprülüzâde Fazıl Ahmed Paşa'nın himayesini kazandığı önemli bir şahıstır. Padişah IV. Mehmed, Üsküdar'da büyüyen Papaz Bahçesi ya da Papaz Korusu olarak bilinen kayıtlı hocası Vânî Mehmed Efendi'ye hediye etmiştir. Bu bölge, zamanla Vânî Mehmed Efendi'nin ismiyle "Vaniköy" olarak anılmaya başlandı. Vânî Mehmed Efendi, sürekli imar ederek bir cami, bir yalı ve bir medrese yaptırmıştır. Hicrî 1076 (miladî 1665) yılında inşa edilen Vaniköy Camii, mimarisi ve bulunduğu konumla dikkat çekmektedir.

2020 Yangını ve Restorasyon Süreci

15 Kasım 2020 tarihinde ortaya çıkan yangında, Vaniköy Camii'nde büyük ölçüde zarar görülmüştür. Yangın ihtimali caminin ahşap çatısı ve mahfil bölümü tamamen yanmış, Hünkâr Kasrı'nın iç mekanları değiştirilemez hale getirilmiştir. Bu olaydan sonra, Vakıflar İkinci Bölge Müdürlüğü ve Mehmet Vani Vakfı arasında imzalanan restorasyon rejimi çerçeve caminin rekonstrüksiyonu gerçekleştirildi. Uzmanlar gözetiminde yürütülen çalışmalarla cami, orijinal mimariye sadık kalınarak restore edildi. Günümüzde bir bölümü yeni nesil kütüphane olarakta işlev verilerek kullanıma açılmıştır.

Mimari Özellikleri

Vaniköy Camii, ahşap karkas teknolojisiyle inşa edilmiş bir yapıdır. Tek şerefeli minaresi kâgir bir zemine oturtulmuş olup, betonarme özelliği göstermektedir. Deniz tarafında bir duvar çeşmesi bulunan caminin korusu tarafı ise yüksek sütunlarla sundurma şeklinde tasarlanmıştır. Bu özellikler, camiyi hem mimari hem de estetik açıdan İstanbul Boğaziçi yalı camileri arasında ön plana çıkarmaktadır.