Türk Sanayi Sergisi

(İstanbul, 01 Ekim 1919 - 06 Kasım 1919)

01. 10. 1919-06. 11. 1919 tarihleri arasında Türk Ocağı bünyesinde yer alan Sanayi Encümeni’nin gerçekleştirdiği çalışmalarla İstanbul Beyazıt’ta bulunan Türk Ocağı salonlarında düzenlendi. Alanında bir ilk olmasının yanı sıra serginin ekonomik ve siyasi amaçları olsa da Türk Sanayi Sergisi’nin öncelikli amacı Türk sanayi ürünlerinin tanıtımını yapmaktı. Bununla birlikte, Osmanlı Devleti’ne yönelik barış antlaşmasının hazırlandığı bir süreçte gerçekleştirilen sergi, Türk toplumunun ekonomik alandaki yeteneklerinin ülkede bulunan işgal güçlerine tanıtılması gibi siyasi bir hedef taşıyordu. Hazırlıkların tamamlanmasının ardından Türk Sanayi Sergisi, kamuoyuna yapılan açıklamada olduğu gibi 01. 10. 1919 tarihinde açıldı. Serginin resmi açılışına kadar ziyaret saatleri öğleden sonra 13:00-18:00 olarak belirlendi. Serginin resmi açılışı Veliaht Abdülmecit Efendi tarafından 09. 10. 1919’da gerçekleştirildi ve resmi açılış olması nedeniyle sadece davetliler katılım gösterdi. Resmi açılışın ardından ziyaret saatlerinin 10:00-17:00 olması kararlaştırıldı. Ekim ayının sonuna kadar ziyarete açık tutulması planlanan sergi için daha önce karar verildiği üzere herhangi bir giriş ücreti alınmaması uygun görüldü.

Millî Mücadele dönemi sürecinde gerçekleştirilen sergi Beyazıt’taki Türk Ocağı binasında yer alan bir salon ve beş odanın yanı sıra bahçede bulunan konferans salonunu da içine alacak şekilde düzenlendi. İstanbul’daki sanatkâr ve kuruluşların küçük ve büyük sanayi alanındaki eserleri kapsamında Türk ve İslam ürünleri arasında yer alan mobilya, saraciye, kuyumculuk, tezhip ve nakış, terzilik, alet ve edevat sanayii, debagat (sepicilik) ve kunduracılık gibi el işi ve fabrika ürünleri sergiye dahil edildi. Bu bağlamda Türk Sanayi Sergisi, 18 çeşitli kuruluş, 51 sanatkâr ve yayın dünyasından Sanayi Mecmuası olmak üzere toplam 70 katılımcı ile gerçekleşti. Ancak olanaksızlıklar nedeniyle Anadolu’daki sanatkarların eserlerine yer verilemedi.

Sergiye katılım gösteren 51 sanatkarın içerisinde 14 kadın sanatkâr yer aldı. Sanatkarların eserleri arasında başörtüsü, yorgan ve havlu gibi el işlemelerinden resme kadar uzanan geniş ürün çeşitliliği ile Türk el sanatlarına dayalı küçük sanayide yaşanan zengin gelişme ortaya kondu. Sergiye katılan 18 kuruluşun 12’si tekstil, demir sanayii ve ağaç işlerinde faaliyet gösteren fabrika ve şirketlerdir (İstanbul Bez Fabrikası, İstanbul Fes Fabrikası, Kütahya Çini Fabrikası (Hacı Alizade Çini Fabrikaları), Adapazarı Ahşap ve Demir Malzeme İmalathanesi Osmanlı Anonim Şirketi, İstanbul Zeytinburnu Fabrikaları, İstanbul İmalat-ı Harbiye Makriköy Fabrikaları, İstanbul Tophane Fabrikaları, İstanbul Sepet Fabrikası, İstanbul Selahaddin Refik Bey Fabrikası, İstanbul Ordu Donanma Pazarı, İstanbul Terakki-i Sanayi Türk Anonim Şirketi ve İstanbul Esirgeme Derneği). Türk Sanayi Sergisi’nde yer alan mesleki amaçlı dört kadın derneği (Türk Kadınları Biçki Yurdu, Necm Ferda Hanımlar Terzihanesi, Hilal-i Ahmer Dar-üs-sana’ası, Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslamiyesi) sergi aracılığıyla faaliyetlerini gösterme fırsatı yakaladı. Ayrıca Osmanlı’daki sanayi eğitiminin durumu sergide yer alan iki sanayi mektebinin (Beyrut Sanayi Mektebi, İmalat-ı Harbiye Mektebi) çalışmalarıyla ortaya kondu.

Yararlanılan Kaynaklar

Beden, A. (2014). Millî Mücadele döneminde işgal altında bir sergi: Türk Sanayi Sergisi. İçinde; Ş. Kantarcı ve F. Şimşek (Editörler), Berna Türkdoğan-Uysal Armağan Kitabı (ss. 131-157). Ankara: Son Çağ Yayınları; Tuna, S. (2016). Mütareke İstanbul’unda Türk Sanayi Sergisi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16 (32): 243-287.