Günümüzde yiyecek-içecek işletmeleri, müşterilerini memnun etmek, onlara unutulmaz bir deneyim yaratmak amacıyla, giderek yaygınlaşan bir teknik olan temaya dayalı konsept tekniğini kullanmaktadırlar. Genel olarak, bir temaya dayalı olarak kurulan işletmelere tematik işletmeler adı verilmektedir. Temalı yiyecek-içecek işletmeleri, tema içeren tüm restoranlar, barlar, kafeler ve otelleri kapsamaktadır. Tematik işletmelerin ortak özelliği; birleştirici veya baskın bir konsepte sahip olmasıdır. Bu işletmelerde genellikle yemekle ilgisi olmayan, erişilemeyen, kurgusal konsept veya doğaüstü egzotik ortamlar oluşturmak için mimari dekor, özel efektler, teknikler veya tabu kullanılarak beş duyu üzerinde etki yaratılmaya çalışılmaktadır. Tema, o işletmede genellikle yiyecek ya da içeceklere de yansıtılmaya çalışılsa da, öncelikle ambiyans üzerine kurulmaktadır. Tema, kelime anlamıyla işlenen ana konu, düşünce veya görüş anlamındadır. Etnik kavramı ile tema kavramı, bazı işletmelerde iç içe girmesine rağmen, birbirinden oldukça farklı kavramlar olup karıştırılmamalıdır. Etnik işletmelerde, odak noktası ve işletmenin çerçevesi belli bir kültür iken tematik işletmelerde bu şekilde bir odak noktası ya da çerçeve bulunmamaktadır. Ancak etnik bir konsept tematik bir konsept içerisinde yer alabilmektedir.

Tema, hizmet sektöründe kullanılan yeni bir stratejidir ve müşteri ile işletme/mekan arasında bir kültür bağı oluşturmayı hedefler. Kurulan tema aracılığıyla, o işletmenin, ilgi çeken, bağımlılık yaratan, üstünlükler sağlayan, dolayısıyla artan rekabet koşullarında daha fazla müşteri çeken özelliklerde olması amaçlanmaktadır. Yerken eğlenme üzerine kurgulanmış bir atmosfer yaratması sebebiyle temalı yiyecek-içecek işletmeleri için, eatertainment yani eğlenceli yemek tanımları kullanılmaktadır.

Temalı yiyecek-içecek işletmelerinin diğer yiyecek-içecek işletmelerinden ayrılabilmesi için bazı önemli ölçütleri karşılaması gerekmektedir. Bu ölçütler kısaca şu şekilde sıralanabilmektedir: Tema bir bütün halinde değerlendirilmelidir; en az bir temanın, detaylı, gerçekçi ve abartılı bir şekilde ele alınmış olması gerekir; ele alınan temanın ona ait atmosferi içinde ses, koku ve görsel materyallerle tüm duyuları harekete geçirmesi gerekir, böylelikle hafızada kalabilmelidir; Temalı yiyecek-içecek işletmelerinin, deneyimleyecek kişiler açısından coğrafi açıdan doğru konumlandırılması gerekir.

Tematik yiyecek-içecek işletmeleri fikrinin ilk olarak Paris Montmartre’deki parisafelerinde ve kabarelerde canlandığı ileri sürülmektedir. 1885 yılında, Cafe du Bagne’nin, Hapishane Kafesi temasıyla, Maxime Lisbonne tarafından oluşturulduğu, diğer temalı restoranlara da ışık tuttuğu ifade edilmektedir. Kafede hükümlü şeklinde giyinen garsonların yer aldığı, yemek bölümünün hapishane ortamı şeklinde, sahte savaş topları ve zincirlerle donatıldığı aktarılmaktadır. 1950’li yıllara gelindiğinde ise, İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerikan Hava Kuvvetleri’nde görev yapan bir pilot olan David Tallichet’in, Polinezya Adaları, İngiltere Balıkçı Köyleri ve Fransız çiftlikleri temalı birçok restoran açtığı aktarılmaktadır. Özellikle Los Angeles Uluslararası Havalimanı’nda yer alan, servis masalarındaki kulaklıklar ile müşterilerine kontrol kulesi sesleri dinlettiren temasıyla Proud Bird (Gururlu Kuş) restoranının büyük yankı uyandırdığı ifade edilmektedir.

Temalı yiyecek-içecek restoranları için uluslararası platformda örnekler vermek gerekirse; 1971 yılında Londra’da kurularak en fazla dikkati çeken ve zincir şeklinde açılarak tüm dünyaya adını duyuran Hard Rock Cafe bulunmaktadır. Üç Michelin yıldızına sahip The Fat Duck restoranı ise moleküler gastronomi temasıyla dikkat çeken bir işletme olmayı başarmıştır. Alice’s Adventures in Wonderland kitabından esinlenilenerek kurulan tematik restoranlar ise kitaptaki hikayelere sadık kalınarak kurulmuş ve adını bu alanda duyurmuştur. Süper kahramanlar teması ile tropik yağmur ormanları teması ise oldukça ilgi çeken diğer temalar arasında yer almaktadır. Günümüzde ayrıca sualtı dünyası, tuvalet, banyo, hastane, uzay, uçak, robot, deprem, ninja, vikingler, Ortaçağ, buzul, gotik, demiryolu, enerji santrali gibi oldukça farklı temalarla birlikte Hollywood filmleri, Harry Potter ve Yüzüklerin Efendisi gibi filmlerin konu alındığı temaların başarılı şekilde işlendiği işletmeler de bulunmaktadır.

Temalı yiyecek-içecek işletmelerinin, Türkiye’deki durumuna değinmek gerekirse; henüz bu tarz işletmelere gereken dikkat çekilmiş gibi görünmese de örneklerine rastlamak mümkündür. Bunların başında dünyada da adından söz ettiren ve hala İstanbul’da işletilen Hard Rock Cafe örnek verilebilmektedir. Ayrıca karikatür temasıyla Türkiye’de kurulan ve birçok noktada açılarak başarılı bir şekilde işletilen Leman Kültür restoranlarından söz edilebilmektedir. Konya’da, Balıkesir’de, Tekirdağ’da ve Kayseri’de ise uçak temasına sahip restoranlar, bu şehirlerin en gözde ve önemli noktalarında yer alarak hizmet vermektedir. Ayrıca Süper Kahraman temasıyla İstanbul’da işletilen Pow Cafe, Harry Potter temasıyla hem Ankara hem de Trabzon’da açılan Hogwards Express Cafe örnek verilebilmektedir. Ayrıca La Casa de Papel, Doctor Who gibi tanınmış dizi ve Yeşilçam filmlerinin temalarını içeren birçok işletme İstanbul, İzmir, Samsun ve Ankara’da başarıyla hizmet vermektedir.