Tektek Dağları Milli Parkı

Doğal ve Kültürel Miras Ulusal Park

(Harran, Şanlıurfa, 2007 - )

Şanlıurfa Merkez ve Harran ilçeleri sınırları dâhilinde yer almaktadır. Milli park, batıda Harran, doğuda ise Ceylanpınar ovaları tarafından sınırlanan alçak plato karakterindedir. Şanlıurfa kent merkezinin yaklaşık 42 kilometre doğusunda, Harran Ovası ile Viranşehir Ovalası arasında Şanlıurfa-Mardin karayolunun güneyinde, kuzey-güney yönünde uzanmaktadır. Milli park sahip olduğu bozkır biyolojik çeşitliliği, tarihi ve kültürel zenginliği ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin önemli doğal alanlarındandır. Bu değerlerinden dolayı 21.06.2007 tarih ve 2007/12238 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Milli parkı olarak ilan edilmiştir. Milli park 19.335 hektar büyüklüğündedir.

Arap levhasının kuzey bölümünde, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Kenar Kıvrımları Kuşağında bulunan Tektek Dağları Milli Parkı ve çevresinde Orta Eosen’den günümüze kadar olan zaman aralığında oluşmuş kaya birimleri yer almaktadır. Jeolojik yapı ağırlıklı olarak kireçtaşlarından oluşmaktadır. Alanının yaklaşık yüzde 80’i çayır-mera, yüzde 13’ü tarım arazisidir. Vejetasyon açısından, İran-Turan fitocoğrafik bölgesinde yer alır, rakıma bağlı olarak alçak dağ bozkırları, fizyolojik özellikler bakımından ise malakofil ve tragantik bozkırlar olarak sınıflandırılabilir. Milli park, İran-Anadolu bozkırlarının nadir örnekelerini barındırmasının yanı sıra Rüstemdere Vadisi ve çevresinde doğal ve aşılanmış 2800 hektar menengiç (Pistacia palaestina) topluluğu ile de önemli bir gen havuzudur. Yine, günümüzde kültüre alınmış bazı türlerin yabani akrabaları da Milli parkta bulunmaktadır. Arpanın bir (Hordeum spontaneum), buğdayın dört yabani akrabası (Triticum diccoccoides, Aegilops triuncialis, Aegilops biuncialis, Aegilops columnaris) ile (Fabaceae) Baklagiller familyasından nohut (Cicer pinnatifidum), bezelye (Pisum sativum), mürdümük (Lathyrus cicera) ve mercimeğin (Lens culinaris subsp. orientalis) birincil ataları olduğu bilinen yabani türleri için önemli bir sığınaktır. Ayrıca Milli park sadece bu alana özgü lokal bir endemik tür olan Centaurea obtusifolia (kaba sarıbaş) nında yaşam alanıdır. Türkiye’de sadece gözlemlenmiş ancak fotoğraflanamamış olan Afrika Göçmeni isimli kelebek türüne de Rüstem Vadisi’nde rastlanmış ve fotoğraflanmıştır. Çöl varanı (varanus griseus) alanda ender olarak gözlenen bir türdür. Ancak varlığı bilinmektedir. Çöl toygarı, desert lark (Ammomanes deserti) Tektek Dağları Milli Parkı’nda çok önemli bir bozkır kuş türüdür. Ayrıca yılan kartalı (circaetus gallicus), küçük kartal (hieraaetus pennatus) ve kara çaylak (milvus migrans) gibi yırtıcılar da alanın önemli kuş türleridir.

Milli parkda yaşayan yöre halkıın genel gelir ve geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Özellikel büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği meraya dayalı geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Milli park alanında rekreasyon amaçlı olarak düzenlenmiş bir alan bulunmaktadır. Günübirlik kullanım amaçlı olarak düzenlenmiş olan alanda bir adet İdare Ziyaretçi Merkezi bulunmakta olup, merkezin iç düzenlemesi halen yapılmamıştır. Milli parkın kuzeyi hareketli topoğrafyası ile alana gelen ziyaretçilere doğa yürüyüşleri, foto safari, resim, manzara izleme, kampçılık, flora ve fauna inceleme, kültürel, tarihsel ve arkeolojik eserleri ziyaret etmek gibi pek çok aktivitelerin gerçekleştirilebilmesine olanak sağlayacak doğal ve kültürel zenginlikler içermektedir. Milli park özellikle bahar ayalrında bozkır bozkır türlerinin izlenemsine yönelik botanik turları için potansiyel sunarken, her mevsim tarih, kültür turizmi açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Ancak alan tek başına başına değerlendirilmeyip diğer alanlar ile birlikte düşünerek tamamlayıcı turizm hareketliliği kapsamında değerlendirilmelidir. Hâlihazırda yereldeki doğa gönüllüleri ve trekkıng grupları tarafından ilkbahar aylarında doğa yürüyüşleri yapılmakta; turist grupları tarafından atrihi kalıntıların bulunduğu alanalr ziyaret edilmektedir. Ancak düzenli bir ziyaret programı bulunmamaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü ve Tarım ve Orman Bakanlığı (2020). Türkiye’nin Bozkır Ekosistemlerinin Korunması ve Sürüdürlebilir Yönetimi Projesi. Biyolojik Çeşitlilik, Sosyo-ekonomik ve Sosyo-kültürel Değerler, Mevcut Otlatma Faaliyetleri ve Hayvancılık Durumu Üzerine Envanter Çalışmaları ve Değerlendirmeler Raporu. Ankara; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (2019). Tektek Dağları Milli Parkı – Şanlıurfa. http://tektekdaglari.tabiat.gov.tr/, (Erişim tarihi: 03.04.2020); Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (2012). Tektek Dağları Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı. Ankara; Tarım ve Orman Bakanlığı (2019). Ülkemizin Milli Parkları. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Belgeler/Korunan%20Alanlar%20Listesi/1-M%C4%B0LL%C4%B0%20PARKLAR.pdf, (Erişim tarihi: 03.04.2020).