Tavernier, Jean-Baptiste

Kişi Seyyah

(1605 – 1689)

Paris’te dünyaya geldi (1695). Babası harita ticareti ile uğraştı. Bu durumdan etkilenen Jean-Baptiste Tavernier 22 yaşına basana dek hem Fransa, İngiltere, Hollanda, Almanya, İsviçre, Lehistan, Macaristan ile İtalya’da bulundu hem de bu ülkelerde konuşulan dilleri öğrendi. Asker olarak farklı yerlerde farklı savaşlara katıldı. 08. 11. 1620 tarihinde Bohemya’da Montagne-Blanche savaşında görev aldı.

1624-1629 yılları arasında Macaristan adına Osmanlılar’a karşı savaştı. İtalya’da III. Ferdinand’ın taç giyme törenine katıldı. Bu törende Kardinal Richelieu’nün Doğu işleri sorumlusu Peder Joseph, Chappes ve Saint Liebau adlı iki asil Fransız ile birlikte İstanbul’dan Doğu’ya doğru bir seyahate katılmasını tavsiye etti. Teklifi kabul eden Jean-Baptiste Tavernier Doğu’ya altı gezi gerçekleştirdi.

Tavernier’in ilk seyahati 16 Aralık 1931 tarihinde IV. Murad döneminde İstanbul’da başladı. 1632’de Bağdat ve İsfahan’a doğru hareket etti. Kervanı Tokat, Erzurum ve Tebriz’den geçti. 1633 yılında Fransa’ya dönse de 1638’de kardeşiyle beraber tekrar Marsilya’dan yola çıkarak ikinci seyahatine çıktı. 1639 yılında Basra’da kaldı, İsfahan’a kadar gitti. 1641 yılında Hindistan’da Goa’yı da gördükten sonra, 1643’te Paris’e döndü. Üçüncü seyahatine tekrar Paris’ten 6 Aralık 1643 yılında çıktı. Livorno’dan hareket eden bir İtalyan gemisi onu 1644 yılında Halep’e ulaştırdı. Diyarbakır ve Urfa’dan geçip İsfahan’a vardı. Kardeşi vefat etti. 1648 yılında Goa’da ona çok değerli iki elmas gösterildi. Java’da yaşadıktan sonra 1649 yılında Batı Hint Adaları’ndan Fransa’ya döndü. 18. 06. 1681 tarihinde dördüncü seyahatine Paris’ten çıktı. 1651 yılında uzun süre Halep’te kaldı. Musul ve Bağdat’ı ziyaret etti. 1653 yılında İsfahan’a tekrar gitti. 1654 yılında Kerman’dan yün satın aldı. 1655 yılında Revan’a gitti. İran’dan Paris’e dönerken Halikarnas’tan geçti. Beşinci seyahatine ise 1657 yılında Paris’ten çıktı. İsfahan ile Hindistan’da bulundu. 1662 yılında bir elmas tasarımcısı olan Jean Goisse’ın kızı Madeleine Goisse ile evlendi. 27. 11. 1663 yılında tekrar Paris’ten yola çıktı. 1664 yılında Marsilya’dan geçti. 24. 04. – 09. 06. 1664 tarihleri arasında İzmir’de yaşadı ve 09. 06. 1664 yılında buradan ayrıldı. Aralık 1664 yılında İsfahan’a vardı. 1665’te Şirvan, Şiraz ve Akra’da bulundu. 1667’de İsfahan’da Aşure zamanını geçirdi. 1668 yılında İstanbul’a gitti. İzmir-Tebriz-İsfahan rotasını sadece üç seyahatinde izledi: ikinci, beşinci ve altıncı seyahatleri. 6 Aralık 1668 yılında Paris’teydi. 1669 yılında XIV. Louis ondan bolca elmas satın aldı. 1685 yılında Protestanların özgürlüklerine son verildiği için ancak İsveç Krallığı’na ait pasaportuyla Rusya’ya gidebildi ve Smolensk’te 1689 yılında vefat etti.

Tavernier Seyahatnâmesi’nin ilk olarak üç cilt halinde basımı planlansa da daha sonra Amsterdam’da (1678, iki cilt), Paris’te (1692, altı cilt) ve Rouen’de (1712-1713, altı cilt) olarak basıldı. Ayrıca Tavernier’in bir diğer eseri, 1631 yılındaki İstanbul’u konu alan Nouvelle relation de l’ıntérieur du serrail du grand seigneur (Büyük efendinin sarayının içinin yeni tasviri) adını taşır (Paris, 1712).

Yararlanılan Kaynaklar

Arıkan, Z. (2011). Tavernier, Jean-Baptiste. TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı: 181-183.; Burger, P. F. (2017). Tavernier, Jean-Baptiste. Encyclopædia Iranica.; Tavernier, J. B. (2015). Tavernier Seyahatnamesi, Tarih İncelemeleri Dergisi, 2, 26: 639-641.; Tavernier, J. B., Yerasimos, S. ve Tunçdoğan, T. (2012). Tavernier Seyahatnamesi. İstanbul: Kitap Yayınevi.