Satala Antik Kenti

Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent

Gümüşhane’nin Kelkit ilçesine bağlı Sadak Köyü sınırları içinde yer almaktadır. Antik kent, Gümüşhane şehir merkezine 88 kilometre, Kelkit ilçesine 28 kilometre mesafede bulunmaktadır. Hititler tarafından kurulduğu bilinen Satala antik kenti, tarihsel süreç içinde Asur, Pontus, Urartu, Pers-Sasani, Makedonya, Roma ve Bizans gibi medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Antik kent ayrıca, Kapadokya’yı Karadeniz’e bağlayan geçiş yolları üzerinde bulunması nedeniyle önemli bir coğrafi konuma da sahiptir. Ancak Satala’nın önemli bir merkez haline gelmesini sağlayan süreç, Roma İmparatorluğu’nun MÖ 331’de Kelkit ve çevresini ele geçirmesi ve MS 60’larda Satala bölgesini bir askeri üs (leyjon) haline getirmesiyle başlanmıştır. Roma İmparatorluğu, Satala’yı yaklaşık 600 yıl boyunca 15. Lejyonu olarak kullanmıştır. Satala’nın, 610 yılında Pers Kralı II. Osroes tarafından ele geçirilmesinin ardından bölgeyle ilgili bilgilere ulaşılamamaya başlanmıştır.

Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun (KTVKBK) 05.04.1988 gün, sekiz sayılı kararı ile üçüncü derece arkeolojik sit alanı olarak belirlen Satala antik kenti, korunan alan konumundadır. Satala antik kentinde zaman içinde yapılan yüzey çalışmalarında bazı önemli kalıntılar elde edilmiştir. Bunlardan en önemlisi, Londra’daki British Museum’da sergilen MÖ II. yüzyılın sonlarına tarihlenen Bronz Afrodit büstüdür. Bunun dışında, Erzurum Müzesi’nde sergilenen Nike kabartması da Satala antik kentine aittir. MÖ V. – VI. yüzyıla ait olduğu tahmin edilen bu kabartmada Zafer Tanrıçası Nike, sol elinde palmetle savaş alanında gezinirken resmedilmektedir.

Tarihsel açıdan arz ettiği öneme rağmen Satala’nın turizm potansiyelinin bugüne kadar etkili bir şekilde kullanıldığını söylemek güçtür. Bu noktada, en önemli etkenlerden biri uzun zaman boyunca gerçek anlamda bir arkeolojik çalışmanın yapılmamış olmasıdır. Zira yüzeyde çok az kalıntı görülmektedir. Bunlardan en önemlisi, günümüzde sadece yedi kemeri sağlam olarak tespit edilen, Roma döneminde yapıldığı düşünülen 47 gözlü su kemeridir. Ancak 2019 yılında Bartın Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Şahin Yıldırım'ın başkanlığındaki 25 kişilik ekiple başlatılan ve halen devam eden kazı çalışmaları tamamlandığında, tarihi kalıntıların büyük bölümünün ortaya çıkması ve bölgenin hem kültürel mirasıyla ilgili daha fazla bilgiye ulaşılması hem de turizm potansiyelinin artması beklenmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Çalık, İ., Kaya, F., Akdu, U., Sezerel, H., Aras, G. ve Köstepen, A. (2013). Satala Antik Kenti. İçinde; İ. Günaydın ve S. Bostan (Editörler), Gümüşhane İli Turizm Potansiyeli (ss.70-73). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları; Dikmen, Ç. B. ve Toruk, F. (2015). Korunması Gereken Bir Yerleşim Sadak Köyü: Salata Antik Kenti, Arış Dergisi, 11: 12-35; Gümüşhane İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2017). Artık Satala’da Kazı Zamanı, https://gumushane.ktb.gov.tr/TR-176831/artik-satalada-kazi-zamani.html, (Erişim tarihi: 26.02.2020); Gümüşhane Üniversitesi Turizm Fakültesi (2020). Gümüşhane’de Turizm: Satala Antik Kenti, http://turizm.gumushane.edu.tr/tr/sayfa/g%C3%BCm%C3%BC%C5%9Fhanede-turizm/satala-antik-kenti/, (Erişim tarihi: 26.02.2020); NTV (2019). Tarihi Satala Antik Kent’te Kazılar Sürüyor, https://www.ntv.com.tr/sanat/tarihi-satala-antik-kentte-kazilar-suruyor,sygn40Bn50WvIK7sq2HJYA, (Erişim tarihi: 26.02.2020).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Dikmen, Ç. B. ve Toruk, F. (2015). Korunması Gereken Bir Yerleşim Sadak Köyü: Salata Antik Kenti, Arış Dergisi, 11: 12-35.