Rusya Mutfağı

Gastronomi Dünya Mutfağı

Doğu Avrupa’nın ve Kuzey Asya’nın büyük bir bölümüne yayılmış, Baltık Denizi’nden Pasifik Okyanusu’na kadar uzanan Rusya Federasyonu 21 özerk cumhuriyetten oluşmaktadır. Arktik Okyanusu, Hazar Denizi ve Karadeniz’e kıyısı olan Rusya Federasyonu, dünyanın en büyük ülkesi olma özelliğine sahiptir. Bu büyüklük, ülkenin büyük ovalar, platolar, sıradağlar, ormanlar, çöl, bataklık, tropik iklim hariç bütün iklim çeşitlerine sahip olması gibi birbirinden farklı coğrafi özellikleri barındırmasına yol açmaktadır.

En çok üretimi yapılan gıda ve tarım ürünleri tahıl, patates, şeker pancarı, ayçekirdeği, tavuk, sığır, koyun, domuz ve keçidir. XIII. yüzyılda Moğol istilasına uğramış olan Ruslar, Moğollardan et pişirme yöntemlerini, yoğurt yapımını, alkollü bir içecek olacak kumys yapımını, peynir üretimini ve lahana gibi sebzelerden turşu yapımını öğrendiler. Aynı zamanda Moğollar istila ettikleri bu ülkeye çay, çayı yapmak için ekipman ve Asya baharatlarını getirdi. XVII. yüzyılın sonları ve XVIII. yüzyılın başlarına denk gelen zamanlarda, dönemin çarı I. Petro, St. Petersburg ve Moskova’ya Fransız şefleri getirdi. Soylular için yemek düzeninde değişiklikler yapması için getirilen Fransız şefler, Rus müşterilere boeuf straganoff ve charlotte gibi yemekleri servis ettiler.

Değişik iklim ve coğrafi koşulları bir arada barındıran Rusya, tarım ve hayvancılıkta da geniş bir üretime ve çeşitliliğe sahiptir. Karabuğdayın en temel üreticisi olmakla birlikte dünyada havyar üretiminin de çoğunluğunu üstlenmektedir. Büyük bir ülke olması, farklı denizlere ve ülkelere kıyısı olması, farklı milletlerden insanların yaşaması nedeniyle Rusya’da değişik kültürlerden çeşitli yiyecekleri bulmak mümkündür. Çoğunlukla Çin, Arap, Türk ve Fransız etkilerinin görüldüğü Rusya mutfağının çok kültürlü, çok çeşitli ve zengin olduğunu gösteren yiyeceklere örnek olarak şunlar gösterilebilir: Baltık’ın ringa balığı ve çavdar ekmeği, Pasifik’in somonu, Asya kültürünün dumpling'leri (içi doldurulmuş hamur), Ortadoğu’nun patlıcanı, Bulgaristan biberleri, Kore’nin turşu sebzeleri.

Ekmek, Rusya mutfağında hem temel gıda olması nedeniyle hem de sembolik açıdan çok önemlidir. Misafirperverliklerinin bir sembolü olarak müşterilere ekmek ve tuz ikram ederler. Rusça’da misafirperverlik anlamına gelen khlebosovstro kelimesi ekmek anlamına gelen khleb ve tuz anlamına gelen sov kelimelerinin birleşiminden türemektedir. Rus mutfağının en önemli ekmeklerinden biri bulka adını verdikleri küçük, yuvarlak ekmektir. XVIII. yüzyılda Fransızca'dan Rus mutfak literatürüne girmiş kelimelerden biri olan baton isimli ekmek, Fransa’daki baton ekmeğe kıyasla daha büyük bir ekmektir. Rus mutfağında yer alan diğer ekmek çeşitleri ise şunlardır: Borodinskiy, rizhskiy ve riga. Ekmek dışında Rus mutfağının en belirgin hamur işi ürünleri arasında sushka (haşlanmış ve fırınlanmış, halka şeklinde bir hamur işi), bublik (sushka'nın daha büyük, daha yumuşak ve haşhaşlı kaplı versiyonu), krendel (Alman mutfağına özgü “pretzel”e benzeyen, tatlı veya tuzlu çeşitleri yapılan hamur işi), pirozhki (patates, kıyma veya peynirle yapılan fırınlanmış veya kızartılmış poğaça türü) yer almaktadır.

Çorba ve yahni, Rus mutfağında en fazla yer alan yemek türleridir. Özellikler uzun geçen kış günlerinde sıcak çorba ve yahniler sıklıkla tüketilmektedir. Bu nedenle Rusya’nın diğer bütün ülke mutfaklarından daha fazla çorba ve yahni tariflerine sahip olması kaçınılmazdır. En popüler çorba türleri şunlardır: Shchi (lahana, et veya balık, sebzeler ve ekşi kremayla yapılır), ukha (çeşitli balık türleriyle yapılan balık çorbası), borç/borscht (Rusya, Ukrayna, Polonya ve Romanya bu çorbanın kendi mutfaklarına ait olduğunu belirtir. Bu nedenle dünyada birbirinden farklı şekilde hazırlanan borscht çorbasına rastlamak mümkündür. Rusya’da yapılan borscht çorbası 36 farklı malzemeyle, üç saatte hazırlanmaktadır), rassolnik (salatalık turşusu, dana veya tavuğun iç organları, patates, havuç, soğan, pırasa, kereviz ve pirinçle hazırlanan bir çorba türü), solyanka (diğer çorbalara göre daha koyu kıvamlı, kırmızı et veya balık, mantar, çeşitli sebzeler, zeytin, kapari, salatalık turşusu içeren baharatlı bir çorba).

Rus mutfağında kahvaltı genellikle yumurta, tereyağı, peynir, sosis, ekmek ve çay veya kahveden oluşur. Kırsal kesimde yaşayanlar sabahları çorba içmeyi tercih ederler. Akşam yemeklerinin vazgeçilmezlerinden biri ise zakuski olarak adlandırdıkları sıcak ve soğuk mezeler, atıştırmalıklardır. Rus mutfağında neredeyse sınırsız sayıda zukuski çeşidi vardır. Rus mutfağındaki ana yemekler çoğunlukla et ağırlıklıdır. En çok tüketilen et sığır, kanatlılar, koyun ve domuz etidir. Çok sayıda av alanının olması nedeniyle tavşan, yaban domuzu, ceylan, geyik, yaban ördeği, yaban kazı gibi hayvan etleri de Rus mutfağında önemli bir yere sahiptir.

Rus mutfağının önemli yemeklerinden biri de Türk mutfağının mantısına, İtalyan mutfağının raviolisine benzeyen pelmeni'dir. Peynirli veya kıymalı olarak tuzlu versiyonu, meyve soslu ve şekerli olarak tatlı versiyonu yapılır. Bir pancake türevi olan, tatlı ve tuzlu olarak hazırlanabilen blini, Rus mutfağına ait olup Rusya dışındaki ülkeler tarafından en çok bilinen yemeklerdendir. Medovik kek, Rus mutfağının en popüler tatlılarından biridir. Medovik, bal ve yoğunlaştırılmış sütle birlikte birleştirilen kek katmanlarıyla yapılır. Rus mutfağının belirgin tatlılarından diğeri irmik, süt, kuruyemiş ve kuru meyvelerle hazırlanan püre kıvamındaki tatlı “guriev kasha”dır.

Yararlanılan Kaynaklar

Brittin, H. C. (2011). The Food and Culture Around the World Handbook. New Jersey: Prentice Hall; Goldstein, D. (1999). A Taste of Russia: A Cookbook of Russian Hospitality. Montpelier: Russian Information Service; Mack, G. R. ve Surina, A. (2005). Food Culture in Russia and Central Asia. Londra: Greenwood Publishing Group; Oktay, S. ve Sadıkoğlu, S. (2018). Gastronomic Cultural Impacts of Russian, Azerbaijani and Iranian Cuisines, International Journal of Gastronomy and Food Science, 12: 6-13; Sacharow, A. (1993). Classic Russian Cuisine: A Magnificent Selection of More than 400 Traditional Recipes. New York: Simon and Schuster.