Rehber Kitaplar

Yayınlar Kitap Gezi Rehberi

Aynı yazın türünde olmalarına karşın rehber kitaplar; yazarı, amacı, üslubu ve içeriği yönünden seyahatnamelerden ayrılır. İlk örnekleri Avrupa’da XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren basılan rehber kitaplar, seyahatnamelerden farklı olarak genellikle bir kişi tarafından yazılmayıp, gezginlerin katkılarıyla oluşturulmuş ve yayınevinin adıyla basılmıştır. Rehber kitaplar, seyahate hazırlık aşamasında ve seyahat sırasında ulaşım imkânları, güzergâhlar, konaklama yerleri, fiyatlar, tarihi yerler başta olmak üzere seyyahlara farklı konularda yardımcı olması amacıyla hazırlanmaktır.

Rehber kitaplar, XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren Avrupa’da Baedeker, John Murray, A&C Black Publishing, Ward Lock gibi yayınevlerinin yanı sıra Thomas Cook gibi tur operatörleri tarafından da basıldı. Bunlardan Baedeker ve John Murray adlı iki yayınevi ön plana çıkar. Kurucularının isimlerini taşıyan yayınevlerinden ilki 1827 yılında dönemin Prusya Krallığı sınırları içerisinde Koblenz kentinde, ikincisi İngiltere’de Londra’da 1768 yılında faaliyete geçti.

Alman Karl Baedeker, Röhling yayınevinin 1828 yılında yayımladığı, Prof. J. A. Klein tarafından kaleme alınan Rheinreise von Mainz bis Cöln: ein Handbuch für Schnellreisende (Mainz’den Köln’e Ren Nehri Seyahati: Gezginler için bir El Kitabı) adlı rehber kitabı 1832 yılında Baedeker yayınevi olarak tekrar bastı. 1835 yılında Hollanda ve Belçika, 1844 yılında İsviçre ülkelerine yönelik Almanca rehber kitaplar aynı yayınevi tarafından yayımlandı.

John Murray, Baedeker’in hazırladığı rehber kitaplarda kendisine örnek aldığı, bu nedenle özsözlerde övgüyle bahsettiği Londra merkezli bir yayınevidir. Yayınevi, 1768 yılında deniz piyadesi John Murray tarafından kuruldu. Yayınevinin üçüncü kuşak sahibi olan III. John Murray (1808–1892) yönetimindeki yayınevi tarafından 1836 yılında ilk defa Gezginler için Murray’in El Kitapları (Murray’s Handbooks for Travellers) adıyla rehber kitap dizisinin basımına başlandı. 1836 yılında Avrupa kıtası üzerine yayımlanan ilk rehber kitap A Handbook for Travellers on the Continent beş yıl içinde 10 bin satış rakamına ulaştı ve ülkelerin tek tek anlatıldığı sonraki yayınlar için bir temel oluşturdu. XIX. yüzyılda John Murray Yayınevi tarafından Türkiye üzerine hazırlanan gezi rehberleri Avrupa ülkelerini içeren örneklerle hemen hemen eş zamanlı olarak piyasaya sürüldü. Bunlardan ilki 1840 yılında (1845 yılında ikinci baskı) A Hand-book for Travellers in the Ionian Islands, Greece, Turkey, Asia Minor, and Constantinople adıyla Londra’da basıldı.

Yararlanılan Kaynaklar

Bruce, D. M. (2010). Giants of Tourism. İçinde; R. Butler ve R. Russell (Editörler), Baedeker: the Perceived ‘Inventor’ of the Formal Guidebook – a Bible for Travellers in the 19th Century (ss. 93-110). Wallingford: CABI; MacKenzie, J. M. (2005). Empires of Travel: British Guide Books and Cultural Imperialism in the 19th and 20th Centuries. İçinde; J. K. Walton (Editör), Histories of Tourism: Representation, Identity and Conflict (ss. 19-39). Toronto: Channel View Publications; Mendelson, E. (1985). Baedeker’s Universe. New Haven: Yale Review of Books; Murray, J. (1840). A Hand-book for Travellers in the Ionian Islands, Greece, Turkey, Asia Minor, and Constantinople, Londra.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Arslan, A. (2014). 19. Yüzyıl Türkiye Gezi Rehberleri: John Murray Yayınları. İçinde; N. Kozak ve O. E. Çolakoğlu (Editörler), 3. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı (ss. 151-163. ss.). Ankara: Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi.