Pedasa antik kenti, bugünkü Bodrum’un Konacık bölgesinde, Gökçeler (Gökçallar) mevkiinde yer almaktadır. Bodrum’un yoğun imar gören kısmının kuzeyinde görece bakir kalmış tepelik bir alanda bulunmaktadır. Antik dönemde Karya bölgesi sınırlarında yer alan Pedasa, Karya’ya başkentlik yapmış Mylasa ve Halikarnassos’a olan yakınlığı ile dikkat çekmektedir. Karya Bölgesi’nin halklarından olan Lelegler’e ait bir kent olduğu bilinmektedir. Homeros’a göre Leleg halkı Troya Savaşı öncesi Troya’nın güneyinde Pedasos şehrinde yaşarken, Troya Savaşı sonrasında çok daha güneye inerek Halikarnassos civarına yerleşmişlerdir. Antik belgelerde Troya Savaşı sırasında ve sonrasında Karlarla birlikte anılan Lelegler, Karya bölgesinde, bugünkü Bodrum Yarımadası’nda sekiz kent kurmuştur. Kentlerden altısı sonraki dönemde Mousolos tarafından boşaltılmış ve sakinleri Halikarnassos’a taşınmıştır. Söz konusu kentler hakkında çok fazla bilgi yoktur. Buna karşın sekiz Leleg kentinden biri olan Pedasa ön plana çıkmaktadır. Pedasa kenti ününü Pers generali Harpagos’un MÖ 544’te düzenlediği ünlü seferi sırasında Lide Dağı’nda gösterdiği direnişe borçludur.

Yazılı kaynaklardan elde edilen bilgiler, kentin konumunun tespiti konusunda yol gösterici olmaktadır. Ünlü tarihçi Heredot “Pedasesliler Halikarnassos’un ötesinde kıyıdan içeride oturuyorlardı” diyerek Pedasa’nın konumu için en önemli bilgiyi vermektedir. Zira Halikarnassos üzerindeki tek kent Pedasa’dır. Bu görüş 2008 yılında Tapınak terasında bulunan bir yazıtla da desteklenmektedir. Buna karşın tarihi belgelerde iki adet Pedasa adı dikkat çekmektedir. Bunlardan biri Bodrum’un kuzeyindeyken diğeri ise Miletos yakınlarında olduğu MÖ III. ve II. yüzyıl yazıtlarından anlaşılan, Atina vergi listelerinde adı geçen Pedasa (Pidasa) kentidir. Bu durumun sebebini Herodot’un aktardığı bilgilerden öğrenmekteyiz: “Persler, MÖ 546’da Sardeis’i ele geçirdikten sonra Karialılar üzerine bir ordu göndermişler ve orduya direnen tek halk ise Pedasalılar olmuştur”. Pedasalılar, Pers generali Harpagos’a bir süre direndikten sonra Lide Dağı’nda istihkâm kurmuşlardır. MÖ 499 yılından sonraki İon ayaklanması sırasında, diğer bir Pers ordusu da güneye, Karyalılar’ı bastırmaya gelmiştir. Onları Labraunda’da bozguna uğratan Persler, daha sonra bir gece Pedasa yolunda tuzağa düştmüşler ve yok edilmişlerdir. Anlaşılan Persler bu susuz ülkede çok uzun bir yürüyüşe kalkmışlar ve gece karanlığında kalmışlardı. Fakat Pedasalılarla özel olarak ilgilendiler ve MÖ 496 yılında Miletos’u ele geçirdikten sonra onları da, güçlerini zayıflatmak amacıyla Miletos’un yukarısındaki tepelere taşımışlardır. Bu yeni yerleşim de Pedasa adını almıştır.

Yerleşim merkezindeki surla çevrili akropol ile nekropol (mezarlık) alanları, tarım yapı ve terasları ile Pedasa teritoryumu bir Leleg kentini oluşturan tüm unsurlara sahiptir. Pedasa’da bugüne dek sürdürülen kazı ve araştırmalar, Erken Demir Çağı’dan başlayan (yaklaşık günümüzden 3000 yıl öncesi) ve Bizans dönemi sonlarına (MÖ XIII. yüzyıl) kadar uzanan bir sürece ait kalıntı ve buluntuları gün ışığına çıkarmıştır.

Kentin varlığı 1800’lü yıllarda bilinmektedir. XIX. yüzyıl sonlarından itibaren Newton, Paton, Myres ve Judeich gibi araştırmacılar Leleg toplumu ve kültürleri hakkında, XX. yüzyıldan itibaren de Bean, Cook ve Radt, Karia Bölgesi ve kültürleri üzerine çalışmalarını yapmışlardır. 1893 ve 1894 yıllarında Paton ve Myres; 1950-60’lı yıllardan itibaren ise Bean ve Cook, bölgede yüzey araştırmaları gerçekleştirmişlerdir. Bölgede uzun süreli yüzey araştırması yürüten Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Adnan Diler'in başkanlığında 2007 yılında kazı çalışmalarına başlanmıştır. Kazı çalışmaları 2020 yılının itibarı ile devam etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi'nin adına yürütülen kazı çalışmalarının ana destekçisi Kültür ve Turizm Bakanlığı ve tüm çalışmaları Bakanlık adına yürüten Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’dür.

Kazı çalışmalarının yürütüldüğü alanlar arasında Akropolis, Athena Kutsal Alanı, Altar Yapısı, Nekropol (Mezarlık) Alanları, Konut Yapıları, Çiftlik Evleri ve Tarımsal Yapılar bulunmaktadır. Özellikle Athena Kutsal alanı çalışmaları önemlidir, zira 2008 yılının çalışmaları sırasında bu alanda bulunan bir yazıt üzerinde Pedasa adı geçmektedir ve bu yazıt kentin lokalizasyonu hakkında kesin bilgi olarak görülmektedir. Athena Kutsal Alanı’nda yapılan kazılarda kaliteli duvar işçiliğine sahip dikdörtgen bloklardan inşa edilen ve doğu-batı yönlü sunak/tapınağa ait olabilecek yapı temelleri açığa çıkarılmıştır.

Ayrıca kazılar sırasında ele geçen MÖ VII. yüzyıla tarihlenen küçük buluntular alanın en azından bu dönemden itibaren kutsal kimliğe sahip olduğunu göstermektedir. Alan, kutsal kimliğini Maussollos dönemi sonrasında da Hellenistik dönem içlerine kadar kesintisiz yeni mimari eklenti ve değişimler ile devam ettirmiştir. Akropol’de yapılan kazılar sonucunda iç kale merkezinde megaron planlı yönetici binası ve doğusunda yarımadayı dört yönde kontrol edebilen oldukça iyi korunmuş büyük bir gözetleme ve kontrol kulesi bulunmuştur.

Pedasa’da tespit edilen en ilginç yapılar arasında çiftlik evleri vardır. Leleg kimliğinin en karakteristik ve ünik yapı tipi olan yuvarlak planlı çiftlik evlerinin en ünlüsü Leleg Yarımadası araştırmacısı olan Dr. Radt tarafından ilk kez kapsamlı yüzey araştırmaları sırasında bulunmuş teritoryumun kuzeybatısında yer alan Evcil Ören olarak da bilinen yapıdır. Merkezi kaydırılmış iç içe iki çemberden oluşan bu yapılarda iki çember arasında oluşan boşluklarda yaşama mekanları, ortadaki açık avluda ise hayvan barınağı bulunmaktadır. Yaşama mekanlarının alt katları depo üst katları ise konaklama işlevini görmektedir.