Şu konularla ilgilidir: a) Ülkeye hangi yerlerden girilip çıkılacağı, b) çıkış ve girişte denetimi sağlamak için hangi belgelerin (pasaport, pasavan v.b.) aranacağı, c) bu belgelerden yetkili mercilerce verilecek olanların hangi koşullara bağlı olarak verileceği, d) pasaport ve vize zorunluğu.

Pasaport Kanunu, Türkiye’de Cumhuriyet döneminde ilk defa 1950 yılında, 5682 sayılı kanun numarasıyla, 24.07.1950 tarih ve 7564 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı. 5682 sayılı bu kanunda 41 madde bulunmaktadır. İlerleyen zamanlarda pek çok madde kaldırılmış veya değiştirilmiş olmakla beraber, yasa aynı isimle işlevini sürdürmektedir.

Türkiye için, Pasaport Kanunu’nun ikinci maddesinde: “Türk vatandaşları ve yabancılar, Türkiye’ye girebilmek Türkiye’den çıkabilmek için muteber ve usulüne uygun pasaport veya pasaport yerine kaim olan bir vesika ibrazına mecburdurlar” yazılıdır.

14. 08. 2014 tarihli ve 29088 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Pasaport Kanunu’nun Uygulanmasına Dair Yönetmelik, dört bölüm ve 23 maddeyle, yasaya açıklık kazandırmaktadır.

Birinci bölümde; amaç, kapsam, dayanak ve tanımlar yer almaktadır. İkinci bölümde; Pasaport Türleri ve Pasaport Vermeye Yetkili Makamlar belirtilmektedir. Üçüncü bölümde; Pasaport Müracaatlarının Alınması, Onaylanması ve Tanzim Edilmesi için yapılması gerekenler izah edilmektedir. Dördüncü bölümde ise; Çeşitli ve Son Hükümler yer almaktadır.

Bu yönetmeliğe göre; ikinci madde, pasaport ve pasaport yerine geçerli belgelerin türlerine göre müracaatlarının alınması, onaylanması, şekil ve muhtevalarının tespit edilmesi, temin ve tanzimine ilişkin usul ve esasları; beşinci madde Türkiye Cumhuriyeti namına verilecek pasaport ve pasaport yerine geçerli belgeler şu şekilde açıklanmaktadır:

A) Pasaport türleri:

1) Diplomatik pasaport: Dış kapak rengi siyahtır. Yurtdışı göreve gidenlere verilir ve bu imkândan göreve giden kişilerin aileleri de yararlanır. Diplomatik pasaportlar, hiçbir harç veya resme tabi değildir.

2) Hususi pasaport: Dış kapak rengi yeşildir. Birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan devlet memurları ve diğer kamu görevlileri ile birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına, diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verilir. Aileleri de yeşil pasaport çıkarttırabilirler.

3) Hizmet pasaportu: Dış kapak rengi gridir. Kanun gereğince kendilerine diplomatik veya hususi damgalı pasaport verilmesi mümkün olmayan kimselere, Hükümetçe, hususi idarelerce veya belediyelerce resmi vazife ile dış memleketlere gönderildiklerinde veya dış memleketlerde vazifeye alındıklarında verilir. Türkiye Cumhuriyeti’nin üyesi bulunduğu milletlerarası kuruluşlarda memur statüsünde çalışanlar ile Türk Hava Kurumu ve Türkiye Kızılay Cemiyeti’nce görevlendirilenlere de aynı nevi pasaport verilir. Gri pasaporttan aileleri de yararlanabilir.

4) Umuma mahsus pasaport: Dış kapak rengi bordodur. Vatandaş kategorisinde yer alanların alabildiği pasaport türüne umuma mahsus ya da bordo pasaport denilmektedir. Genel olarak herkes tarafından bordo pasaport olarak bilinmektedir. Bu adını diğer pasaport türlerinde olduğu gibi kapak renginden almaktadır.

5) Yabancılara mahsus pasaport: Bu pasaportlar iki çeşittir: a) Türkiye’ye yalnız bir giriş için veya Türkiye’den yalnız bir çıkış için muteber olan pasaportlar, b) Bir gidiş ve geliş için verilen pasaportlar. Bu pasaportların dış kapak rengi bordodur yani umuma mahsus pasaport özelliği taşır.

B) Pasaport yerine geçerli belgeler:

1) Pasavanlar, idari mektuplar ve hudut geçiş belgeleri, 2) Gemi adamı cüzdanları, demiryolu ve hava ulaşım araçları memur ve mürettebatına verilen belgeler, 3) Seyahat belgesi ve benzeri belgeler.

Turizm alanı bakımından bir değerlendirme yapıldığında ise; turistik faaliyete katılan yerli turistlerin ülke dışına giriş-çıkışlarında, yabancı müşterilerin ülkeye giriş-çıkışlarında, turizm sektörünün işleyişi bakımından pasaport kanunun uygulamasının iyi bilinmesi gerekmektedir.