Niğde Hamamlı Kilisesi (Metamorphosis Kilisesi)

Doğal ve Kültürel Miras Kilise

Niğde’nin iki kilometre batısında Hamamlı/Kurdunos Köyü’nde bulunmaktadır. Grek harfleri kullanılarak yazılan iki satırlık Karamanlıca inşa kitabesi bulunmaktadır. Hild-Restle ve Parman, “Kilisenin yeri eski kaynaklarda Gordiason olarak geçen bu tepede Archistrategos Michael manastırı mevcut iken 1846’da yeni bir kilise daha yapılmıştır.” demektedirler. Ötüken, “Archistrategos Manastırı 1930 yılında yıkılırken, bu manastır yıkılmadan önce 1846 yılında inşa edilen yeni yapının ise Metamorphosis Kilisesi olması muhtemeldir.” demektedir.

Doğu-batı doğrultuda, üç nefli bazilika planlıdır. Batıda bulunan narteks, kuzey ve güneyinde, yapıyı "U" biçiminde çevrelemektedir. Narteks sivri kemerle beş bölüme ayrılmış, örtü sistemi köşelerde kubbe, diğer bölümlerde çapraz tonozdur. Narteksin batı duvarında iki kapı yer almaktadır. Kapılardan biri batı duvarın ekseninde, diğeri kuzey nef eksenindedir. Naos cepheleri yatay silme ile iki kata, ayrılmıştır. Yapının kuzey ve güney cepheleri düzenleme açısından aynıdır. 

Naos, dörder iki sütun sırasıyla üç nefe ayrılmıştır. Orta nef, daha geniş ve yüksektir. Naosun kuzeybatı ve güneybatısında yer alan merdivenlerle gynaeceuma çıkılmaktadır.

Naos, doğuda bema ve apsislerle sonlanmaktadır.  Ana apsis, yan apsislerden daha geniş olup içten yarım yuvarlak dıştan çokgendir. 

Yapının batı cephesinde mimari plastik uygulamalar yoğundur. Nartekste yer alan sütunlar, birbirinden farklı olan sütun başlıklarına sahiptir. Sütun başlıklarında, orta nefe açılan giriş kapısının lento, söve ve kitabelik kısmında ve üzerinde kabartma olarak yapılmış bitkisel, geometrik ve figürlü motifler yer almaktadır.

İnşa malzemesi olarak düzgün kesme trakit taşı ve bazalt taş kullanılmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar

Ötüken, S. Y. (1980). Kappadokya Bölgesinde Bizans Mimarisi Araştırmaları. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi Sanat; Hild, F. ve Restle, M. (1981). Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos Tabula Imperii Byzantini 2. Wien: Parman, E. (1988). Niğde Çevresi Araştırmaları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5 (2): Ankara: 133-135; Kocaman, M.. (2016). Niğde’nin Geç Dönem Osmanlı Kiliseleri. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Ekin, C. (2019). Karamanlıca (Grek Harfli Türkçe) Kitabeli Kiliseler. (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Bölümü.