Murat Paşa Camii (Antalya)

Doğal ve Kültürel Miras Cami

Antalya’nın Murat Paşa Mahallesi’nde yer alan cami kitabesine göre miladi 1570 – 1571 yıllarında (Hicri 978) Kuyucu Murad Paşa tarafından yaptırılmıştır. Caminin mimarı bilinmemektedir. 1574 tarihli vakfiyeden caminin yakınlarında bir imarethane, medrese ve han olduğu anlaşılmaktadır, ancak bu birimler günümüze ulaşmamıştır. Caminin minaresi ve kubbe karakteri XVI. yüzyıl cami tipolojisinden farklılık göstermektedir. Benzer şekilde, doğu ve batı cephelerindeki duvarların üst kısımlarında yer alan ikiz pencereler ve üzerlerindeki dairesel pencereler daha geç bir döneme işaret etmektedir. Bu sebeple, caminin XVIII. yüzyılda ciddi bir onarım geçirdiği düşünülmektedir. Cami yakın tarihlerde de çok sayıda onarım geçirmiştir. Özgün minarenin tek şerefeli ve daha alçak olduğu bilinmektedir. Günümüzdeki minare ise 1913-1914 yıllarında iki şerefeli olarak yeniden yapılmıştır. Bu haliyle Antalya’nın iki şerefeli tek tarihi camisi olmaz özelliğine sahiptir. Yapıda 1952, 1960, 1968, 1991, 1996-97 ve 2001 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarım ve restorasyon çalışmaları yapılmıştır. Bu onarımlar ile son cemaat yerinin gergi demirleri bağlandı, kubbe içinde kabaran ve dökülen kalem işleri aslına uygun olarak yeniden yapılmış ve harim duvarlarında dökülen sıvalar onarılmıştır.

Yaklaşık 18x 19 metre boyutlarındaki caminin duvarları moloz taş dolgu olup dış kısmı kesme taş ile kaplanmıştır. Beden duvar kalınlığı kuzey cephesinde 1,20 metre, diğer cephelerde 1,60 metredir. Cami harim kısmında 13,65 metre çapında bir ana kubbe ve son cemaat yerinde üç küçük kubbe ile örtülmüştür. Kubbelerin tümünün üzeri kurşun kaplıdır. Harim kısmında kubbeden kare plana geçiş tromplar ile sağlanmış, son cemaat yerindeki kubbelerde ise pandantif kullanılmıştır. Son cemaat yerindeki sivri kemerlerin oturduğu dört sütundan biri Osmanlı üslubunda mukarnas başlıklı mermer bir sütun iken, diğer üçü devşirme korint başlıklı taş sütunlardır. Harim kısmının kuzeyinde bulunan, kadınlar mahfili 17,59 x 5,09 metre ölçülere sahip olup ahşap sütunlar üzerinde yer alan beş adet kemere oturmaktadır. Kıble duvarındaki minber ve mihrap mermerden yapılmıştır. Camide alt sıradaki pencereler dikdörtgen biçimli olup üstlerinde bulunan sivri kemerli alınlıkları İznik çinisi kaplıdır. Caminin kuzeyinde bulunan minare tümüyle kesme taştan yapılmıştır. Avluda sekizgen planlı bir şadırvan bulunmaktadır. Şadırvanın geniş saçaklı piramidal çatısı klasik Osmanlı başlıklı mermer sütunlar üzerine yerleşmektedir.

Murat Paşa Camii Antalya’da klasik Osmanlı üslubunun en belirgin örneklerinden biri olmanın yanında, yapımında devşirme malzemelerin kullanılmasından ve sonrasında geçirdiği çok fazla onarımlardan dolayı farklı dönemlere ait niteliklere sahiptir. Kendisini özgün kılan bu karakteristik özellikleri ile Murat Paşa Camii’nin Antalya’nın turizm destinasyonu olarak tercih edilmesine potansiyel bir katkısı vardır.

Yararlanılan Kaynaklar

Çobanoğlu, A. V. (2006). Murad Paşa Camii. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 31 (s. 190). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları; Kılıç, S. (2015). Antalya’da Tek Kubbeli Cami ve Mescitler. Antalya: Antalya Büyükşehir Belediyesi Yayınları; Türk, A. (2013). Antalya Kenti Konut Dışı Tescilli Sivil Mimari Yapılar ve Özellikleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17(1): 113-132.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Kılıç, S. (2015). Antalya’da Tek Kubbeli Cami ve Mescitler. Antalya: Antalya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.