Montagu, Lady Mary

Kişi Yazar Seyyah

(1689 – 1762)

İngiltere Nottinghamshire’da doğdu (1689). Kingston Dükü Evelyn Pierrepont kızına iyi bir eğitim fırsatı sunarak onun İngiltere’nin aydın kadınlarından biri olmasını sağladı. Çocukluk yıllarında şiir yazmaya başladı ve Latince öğrendi. Edward Wortley Montagu’yla 1712 yılında yaptığı evlilikten sonra Londra’ya yerleşti. Böylece yazar ve şairler ile yakınlık kurdu. İngiliz şair Aleksander Pope ile kurduğu dostluk sayesinde entelektüel bir çevreye sahip oldu ve edebiyatçılar arasında tanınmış bir kişi haline geldi. Edward Wortley Montagu Osmanlı Devleti’nde 1716 yılında İngiliz Büyükelçisi olarak görevlendirildi. Lady Mary Montagu da eşi ve çocuğuyla birlikte Hollanda, Almanya, Avusturya ve Macaristan güzergâhından İstanbul’a ulaştı ve iki yıllığına oraya yerleşti. Bu uzun seyahate çıkmadan önce Osmanlı tarihi ve medeniyetiyle ilgili tüm kaynakları okudu.

İstanbul’da geçirdiği iki yıl boyunca İngiltere’deki yakın çevresine yazdığı mektuplarda Osmanlı’nın sosyal hayatı, Osmanlı kadınları ve Anadolu’ya yaptığı yolculuklardan bahsetti. Lady Mary Montagu, 12. 02. 1717-19 Mayıs 1718 tarihleri arasında yakınlarına 20 adet mektup yazdı. Bu yolculuklarda yaşadığı deneyimleri, gezip gördüğü eserleri duygu ve düşüncelerine de yer vererek, detaylı bir şekilde anlattı. Belgrat, Edirne ve İstanbul’dan gönderdiği mektuplarda Osmanlı-Avrupa ilişkilerine dair çoğunlukla hiçbir siyasi yoruma yer vermedi ve tarafsız bir gözlemci olarak mektuplarını yazdı. Hatta bazı mektuplarında ondan önce gelen diğer seyyahların Osmanlı ile ilgili yazdıkları uydurma ve abartılı yazılarını eleştirdi. Böylece Lady Montagu, bu mektuplarıyla Osmanlı coğrafyasını ve toplumunu merak eden yakınlarına tanıttı. Lady Montagu, soylu bir kadın misafir olduğu için yalnızca kadınlara has mekânlar olan saray haremlerine, kadınlar hamamlarına girebildi; güzel köşklerde ağırlandı, o dönemin ritüellerini, giysilerini, kadınların güzelliklerini mektuplarında Avrupalı kadın seyyahın gözüyle detaylı bir şekilde anlattı. Edward Wortley Montagu’nun görevi 1718 yılında bitti ve Londra’ya geri döndü. Çeşitli konularda makale ve hikaye yazdı, topluma açık tartışmalara katıldı. 1738 yılında boşanmasının ardından Venedikli Kont Francesco Algarotti ile evlenerek İtalya’ya yerleşti. Kont Algarotti’nin ölümünden bir süre sonra Londra’ya döndü ve 21. 08. 1762’de 74 yaşında vefat etti. Yazdığı mektuplar, öldükten bir yıl sonra 1763 yılında, Şark Mektupları (Turkish Embassy Letters) adlı bir kitap olarak yayımlandı. Bu kitap, Avrupa’daki Osmanlı imajının olumlu yönde değişmesine katkıda bulunarak, Avrupa’nın Osmanlı Devleti’ne ve Lady Mary Montagu’nun yolculuk ettiği yerlere merak duygusu uyandırmasını sağladı. Bu kitap ile Voltaire gibi pek çok yazarın övgüsünü kazandı. Bu eser Türkiye’de ilk defa 1912 yılında Şark Mektupları adıyla Ahmet Refik tarafından çevirisi yapılarak yayımlandı.

Yararlanılan Kaynaklar

Çalık, Ö. A. ve Yetgin, D. (2017). Yeni Bir Turistik Ürün: Lady Montagu Yol Gezi Rotası. İçinde; Uluslararası Turizm ve Kültürel Kongresi.; Demir, A. (2003). Lady Montagu’nun Mektuplarında Osmanlı Kadını. Kadın/Woman 2000, 4(2): 129-143.; Dilek, İ. (2017). Montagu, Craven ve Barkley’in Osmanlı Devleti ve Türkler Hakkındaki İzlenimleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37): 1-11.; Konuk, K. (2008). Osmanlı ve Avrupa Arasındaki Karşılıklı Etkileşimde Etnomaskeleme: Lady Mary Wortley Montagu’nun Rolünü Yeniden Canlandırmak, Cogito, 55.; Lady Montagu, (2009). Şark Mektupları. İstanbul: Antik Yayınları.