Tarih boyunca farklı medeniyetlerin beşiği olmuş Manisa, Batı Anadolu’da kurulmuş antik şehirlerden biridir. Geçmişi yontma taş devrine kadar uzanır. Selçuklu uç beylerinden olan Saruhan Bey Bizanslıların elinde bulunan Manisa’yı H. 713, M. 1313 yılında zapt edip merkezini buraya taşır. M. 1390 yılında Yıldırım Beyazıt’ın beyliğe son vermesi ile Manisa Osmanlı’nın eline geçmiş ve Anadolu Beylerbeyi'ne bağlı bir sancak olarak idare edilmiştir (Uluçay 1939: 10-17). Manisa sancağı Osmanlılar’da geleceğin padişahlarının ilk görev yeri olarak M. 1437-1595 yılları arasında Osmanlı şehzadelerinin saltanat tecrübesi kazandıkları, idarecilik yeteneklerinin gelişmesinin sağlandığı önemli siyasi merkezlerinden biri haline gelmiştir.  Bu durum Manisa’nın hem siyasi hem de kültürel açıdan önem arz etmesine ve gelişmesine neden olmuştur. Osmanlı hükümdarları ve onların Sultan anneleri tarafından şehirde yapılan imar faaliyetleri şehrin gelişmesine neden olmuştur. Şehirde güç göstergesi olarak inşa edilen dini ve sivil yapılar içinde kütüphaneler bugün sahip olduğumuz pek çok yazma eserin saklandığı önemli yapılar arasında olmuştur.

Manisa merkez ve çevresinde inşaa edilen dini ve sivil yapılar içinde oluşturlan kütüphanlerin ilki M. 1445 yılında II. Sultan Murat (M.1404-1451) tarafından inşası başlatılan sarayın içinde kurulan bir kütüphanedir. Bu kütüphanenin yer aldığı saray daha sonra şehzade Fatih Sultan Mehmet (M. 1432-1481) tarafından ilavelerle büyütülmüştür ve saray içinde kurulan kütüphaneye de Fatih Kütüphanesi adı verilmiştir (Karagöz 1974: 19). Bu kütüphane Fatih Sultan Mehmet’e ait çeşitli konulardan oluşan yazma kitaplara sahip olmuştur. II. Beyazıt döneminde (M. 1481-1512) Manisa sancak beyi Şehzade Şehinşah’ın (1474-1511) annesi Hüsnüşah Sultan Manisa’da banisi bulunduğu Hatuniye Cami’nde bir kütüphane yaptırmıştır. Bu kütüphanede 401 cilt yazma kitap bulunduğu ve oğlu Şehinşah’ın  annesinin kütüphanesine 140 ciltlik küçük bir koleksiyon hediye ettiği bilinir (Parmaksızoğlu 1959: 18). Yine M 1520-1566 yılları arasında Kanuni Sultan Süleyman’nın annesi Ayşe Hafsa Sultan tarafından Manisa’da kurulan iki kütüphane vardır. Bunlardan ilki Sultan Cami içinde kurulmuş bir cami kütüphanesi, ikincisi de aynı zamanda tıp mektebi vasfını taşıyan Manisa Darü’ş-şifa içinde kurulmuş bir hastane kütüphanesidir (Cunbur 1968: 130). 1658 tarihli defterindeki kayda göre bu kütüphanede 311 adet kitap bulunmaktadır. Hafza Sultan, hem hastane, hem de bir tıp fakültesi olarak kurulmuş olan bu kuruma şiir, edebiyat, tarih, tıp gibi konularda yaklaşık 952 adet yazma kitap koleksiyonu vakf etmiştir. 

Manisa’da sultanların yapmış olduğı önemli kütüphanelerden biri de  III. Sultan Murat (1574-1595) zamanında inşa ettirilen Muradiyye Cami ve daha sonra cami’de yer alan yazma kitapların ve belli koleksiyonların korunması için M. 1806 yılında Karaosmanoğulları’ndan hacı Ahmet Ağa'nın oğlu Hacı Hüseyin ağa tarafından yaptırılan Muradiye Kütüphanesi'dir (Karagöz 1974: 24-25). Muradiye Kütüphanesi Manisa’da mevcut vakıf koleksiyonlarını bir arada toplarken, yine Kara Osmanzade Eyüp Ağa yalnız şahsına ait koleksiyon için de ayrı bir kütüphane kurmuştur. Bu kütüphane Fatih Sultan Mehmet’in kölesi ve Şehzade Mustafa’nın sofracı başı Çeşnigir Sinan Çelebi'nin yaptırmış olduğu cami yanında inşa ettirildiği için “Çeşnigir kütüphanesi” ismi ile bilinmektedir (Parmaksızoğlu 1959: 21).  XIX. yüzyılda Manisa’da kurulan diğer bir kütüphane ise Nişancı Paşa kütüphanesi'dir. Kütüphane Nişancı Paşa Mekteb-i Sibyanı'nda kurulduğu için bu isimle tanınmıştır. 1922’de Yunanlılar tarafından tamamen yıkıldığı için elimizde kütüphanenin mermer kitabesinden başka bilgi yoktur. Ayrıca Manisa'da yer alan tekke kütüphaneleri ve Mevlevi kütüphaneleri de yazma kitapların yer aldığı önemli yapılar arasındadır. 

Manisa merkez dışında çevre ilçelerde de çeşitli kütüphaneler kurulmuş ve farklı konularda istinsah edilmiş yazma kitaplar bu kütüphanelerde saklanmıştır. Akhisar, Alaşehir, Demirci, Gördes, Kırkağaç, Soma ve Turgutlu gibi ilçelerde bulunan kütüphanelerden toplanan yazma kitaplar bugün Manisa Yazma Eser Kütüphanesi’nde yer almaktadır. Akhisar’da bulunan Zeynelzade Kütüphanesi, Zeynelzade Hacı Ali Efendi tarafından H.1212/M.1797 Akhisar ilçesinin Hashoca mahallesinde yaptırılmıştır. Aydın vilayeti salnamesinde bu kütüphanede 995 cilt yazma eser bulunduğu yazmaktadır. Kitaplığın Hashoca Camii ve medresesinin yanında kurulmuş olması kütüphanenin medrese kitaplığı olma ihtimalini arttırmaktadır. Yine Akhisar ilçesi, Yaya köyde Karaosmanoğulları’ndan Mustafa Ağa tarafından yaptırılan Mustafa Ağa Kütüphanesi yer almaktadır. Kuruluş tarihi belli değildir. Kuruluş tarihi belli olmayan bir diğer kütüphane ise Maarif kütüphanesi olarak da kayıtlı olan Akhisar Kütüphanesi”dir. Bu kütüphanede bulunan kitaplar 1944 tarihinde Zeynelzade kütüphanesine  taşınmıştır (Karagöz 1974: 41-57).

Bu kütüphaler dışında çevre ilçelerde yer alan diğer kütüphaneler: Alaşehir Şeyh Sinan Kütüphanesi; Alaşehir’de şeyh Sinan Camii’nin avlusunda 1892 yılında kurulmuştur. Kurucusu belli değildir.  Cami’nin avlusunda Şeyh Sinan Türbesi bulunmaktadır. Kütüphanede pek çok yazma eserin yer aldığı bilinmektedir. Demirci Kıran Kütüphanesi; Kütüphane Demirci ilçesinin Yukarı Kıran mevkii diye adlandırılan en yüksek yerinde, Yenice Mahallesi'nin Kıran Caddesi ile Akdere Caddesi üzerinde bulunan Kıran Camii bahçesinin güney batısındadır. Mahmut Çelebizâde Hacı İsmail Ağa adında bir hayırsever tarafından M.1863 yılında yaptırılmıştır. Kütüphanede yaklaşık 500 adet cildli yazma eser bulunmaktaydı. Gördes Hacı Numan Kütüphanesi; Gördes ilçesinin Divan Mahallesi'nde 1892 yılında kurulmuş olan bu kütüphanenin kurucusu belli değildir. Hacı Numan Kütüphanesi denilmesinin sebebi de bilinmemektedir. Kırkağaç Hacı Bilal Ağa Kütüphanesi; Somalı Bilal Ağa adında bir hayırsever tarafından M.1832 yılında Kırkağaç’da kurulmuştur. M.1883 yılında 315 adet cildli kitabı bulunmaktaydı. Kırkağaç Müftü Hacı Süleyman Efendi Kütüphanesi: Manisa İl Özel idaresi tarafından 1932’de yayınlanan bir mecmuada Kırağaçta iki kütüphane bulunduğu, bu kütüphanelerde 2000‘ni aşan dini eserlerin maarif memurluğunca bir okula nakledilerek tasnif edildiği yazılmaktadır. Bu kütüphanelerden biri Müftü Hacı Süleyman Efendi, diğeri de Müderris Hacı Süleyman Efendi Kütüphanesi'dir. Kurucularının isim benzerliğinden her iki kütüphane birbirine karıştırılmaktadır. Kütüphane binası bugün yoktur. Binalar yıkılırken kitaplar müftülükte toplanarak ilköğretim müdürlüğüne, sonra da Manisa Muradiye ve İl Halk Kütüphanesi’ne taşınmıştır (Karagöz 1974: 41-57). Bugün Manisa Yazma Eser Kütüphanesi’nde yer alan pek çok yazma eser bu kütüphanelere aittir.  

Yunan işgali Manisa’da yer alan diğer yapılarda olduğu gibi kütüphanelerin de yıkılıp yakılmasına, yazma ve baskı tüm kitapların ortalığa dökülüp dağılmasına neden olmuştur. Bu kitapların toplanılması ve bir araya getirilmesi için 1939 yılında Manisa Valisi Dr. Lütfi Kırdar teşebbüste bulunarak şehirde bir kütüphane oluşturulması için çalışmalar başlatmıştır (Parmaksızoğlu1959: 22). Anafartalar Mahallesi Cumhuriyet Caddesi'nde yer alan yapı “genel kitaplık” olarak adı ile açılmış, daha sonra Manisa İl Halk Kütüphanesi olarak değiştirilmiştir. Çeşitli kütüphanelerden, halktan, ilçe ve köylerden toplanan veya vakıf yolu ile elde edilen yazma ve basma kitaplar bir araya getirilmiş ve 1945 yılında kütüphaneye taşınmıştır. Halk arasında “kitapsaray” olarak adlandırılan yapı yıllarca günümüz okuyucularına hizmet verdiği gibi yazma eserlerin de  korunup saklandığı kütüphanelerimizden biri olmuştur. Ancak zamanla bu yapının yazma kitaplar için yetersiz oluşu ve yazma eserlerin kendi binasında saklanması, korunması amacı ile yeni bir bina gereksinimi duyulur. Bunun üzerine 1926 yılında inşa edilmiş olan Hıdıroğlu Konağı atıl durumdayken Manisa İl Özel İdaresi tarafından satın alınarak restore edilir. Tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra Manisa İl Halk Kütüphanesi’nde yer alan yazma eserler ve matbu kitaplar bu binaya taşınarak Manisa Yazma Eser Kütüphanesi olarak adlandırılır. Kütüphanede yaklaşık sekiz bin 159 yazma eser, dokuz bin 171 matbu eser, bir milyon 560 bin 320 dijital kopya bulunmaktadır. 6093 Sayılı Yasa gereği Bakanlığa bağlı kütüphane ve müzelerden devir yoluyla 49 adet el yazması eser devir alınmış, bir adet eser ise satın alma yoluyla temin edilmiştir. Ayrıca, sekiz bin 50 adet eser sayısallaştırılmıştır. Zengin koleksiyona sahip kütüphanede tıp, edebiyat, astroloji, dini bilimler, tasavvuf, fıkıh, kelam gibi çeşitli konularda yazma eserler mevcuttur. Bu kitapların gerek muhtevası, gerekse hat, cilt ve tezyini açıdan gösterdiği nitelikler her birini döneminin özellikli eseri haline getirmektedir. Özellikle kütüphane koleksiyonunda yer alan Mushaf-ı Şerif yazmaları tezyinat, hat ve cilt açısından yüzyıllar önce kitap sanatına verilen önemi gözler önüne sermektedir (Güney 2023: 51) Kütüphanede bulunan yazma eserler XIII. yüzyılla XX. yüzyıl arasında değişen farklı dönemlere aittir. Genelde sülüs, nesih ve muhakkak hat ile 9-11 satır halinde yazılmış kitaplar saykallı Abâdi, taç ve su yolu  filigranlı kağıtlar kullanılmıştır (Derman 1968: 339-340; Güney 2009: 146). Ciltlerinin çoğu deri olmakla beraber kumaş ve ebru ciltlerede rastlanmıştır. Dönem özelliği taşıyan çitler olduğu gibi, sonradan tamir görmüş, ciltleri değiştirilmiş yazma kitaplara da rastlanmaktadır. Örneğin XIV. yüzyılda istinsah edilen bir kitap XVI. veya XVII. yüzyıllar tezyinat özelliği gösteren bir cilt ile kaplanmıştır. 

Kütüphanede yer alan Kur’an-ı Kerim koleksiyonu da hat, cilt ve sayfa tezyinatı açısından nadir eserler arasındadır. Osmanlı dönemi tezyinat üslubu özelliği taşıyan örnekler olduğu gibi, Safevi Şiraz ve Herat ekolllerini andıran örneklere de rastlanmaktadır. Kur’an-ı Kerim nüshaları zahriye, serlevha ve hatime sayfalarına sahiptir. Bazı Kur’an örneklerinin hatime sayfalarında hattatın yazmış olduğu son eserle, kaç adet Kur’an-ı Kerim yazdığı, lakabı ve ismi yer almaktadır. Tezhipleri ise dönem özellikleri gösterdiği gibi ekol farklılıklarını da orta koymaktadır.  Genek olarak kütüphanede kitapların fiziksel durumlarının iyi olduğu gibi, aşırı yıpranmış, ciltleri bünyesinden ayrılmış, sayfaları yırtılmış, tezyinli alanlarda bozulmaların olduğu örnekler de mevcuttur (Güney 2023: 51).

Tezyinat açısından farklı tekniklerin kullanıldığı Kur’an- Kerim ciltlerinde şemse motifi ön plandadır. Gömme şemse, mülemma şemse, üstten ve alttan ayırma şemse, yekşah şemse, mülevven şemse gibi farklı tekniklerde uygulanmış şemse motifli cilt örnekleri oldukça zengindir. Ayrıca kütüphanede özellikli olduğunu düşündüğümüz MHK 3136 ve MHK 3137 envanter numaralı Kur’an-ı Kerim nüshaları cüzler halinde ciltlenmiştir. Ciltlerin iç kapında tıraşlanmış deri kesilerek motifler oluşturlmuştur. Müşebbek adı verdiğimiz bu teknik İran ciltlerinde oldukça yoğun kullanılmaktadır (Özen 1998: 20-30). H. 973, M. 1565 tarihli olan Kur’an- Kerim Tebrizli Muhammed bin Ahmed el-Halili tarafından istinsah edilmiştir. Cüzlerin kaplarının iç kısımları müşebbek şemse olarak  oldukça ince ve zarif bir şekilde tezyin edilmiştir. Duncan Haldane’nin İslamic Book Bindings adlı kitabında aynı cilde sahip bir Kur’an-ı Kerim örneği vermiştir. Ve bu örneği XVI. yüzyıl İran- Herat üslubu olarak tanımlamıştır (Haldane 1983: 74-99). Ayrıca İstinsah tarihi belli olmayan cüzler halinde ciltlenmiş 3136 envanter numaralı Kur’anı Kerim yine benzer teknik ve üslup ile tezyin edilmiştir (Güney 2011: 25-30). Kütüphanede tezyinat açısından özellikli Kur’an-ı Kerim örnekleri olduğu gibi, çeşitli konulrda istinsah edilmiş, tezyinat açısından önemli nadir eserler de vardır.