Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Sanayi ve Teknoloji Müzesi

Müze Endüstri Müzesi

(Tandoğan, Ankara, 2013 - )

Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKEK) tarihi Fatih Sultan Mehmet’in kurduğu Tophane-i Amire’ye kadar gitmektedir. Tophane, tarih içinde Tophane-i Amire Müşirliği (1832), Tophane-i Amire Nazırlığı (1908), İmalat-ı Harbiye Müdüriyet-i Umumiyesi (1909), Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü (1921) olarak hizmet verdi. 1950 yılında Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu adını aldı. Kurtuluş Savaşı döneminde tüfek, tüfek namlusu, mühimmat, kılıç, kasatura imal eden, silahların onarımını yapan kurum sonraki dönemde elektrik sayacı, gaz ocağı, pil, tarım araçları gibi sivil amaçlı ürünler de üretti. Ayrıca Türk Traktör Fabrikası, Tofaş Otomobil Fabrikası gibi sanayi işletmelerinin kurulmalarına büyük ortak olarak liderlik etti. Makina Kimya Endüstrisi Kurumu özellikle ulusal savunma sanayisinin geçirdiği aşamaları görünür ve kalıcı kılmak, eser-objeleri korumak, sergilemek ve toplumda bir bilinç oluşturmak için 22. 05. 2013’te Makina Kimya Endüstrisi Kurumu-Sanayi ve Teknoloji Müzesi’ni kurdu. Müze binası, XIX. yüzyıl sonunda Süvari Kışlası olarak inşa edilmişti. Kurtuluş Savaşı yıllarında silah atölyesi olarak kullanılan bina 1922 yılındaki yangında harap oldu. Onarım sonrası açılışına Mustafa Kemal de katıldı. 1920’den 2013 yılına kadar MKEK’na bağlı çeşitli müesseselerin müdürlük binası olarak hizmet gördü. Pazar ve resmi tatil günleri dışında açık olan ve ücretsiz ziyaret edilebilen Sanayi ve Teknoloji Müzesi, MKEK’nin Ankara Tandoğan’daki yerleşkesinde bulunuyor. Müzede, Tophane-i Amire, İmalat-ı Harbiye, Kurtuluş Savaşı, Askeri Fabrikalar, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu dönemlerine ait eserler; Kişiler-Objeler-Künyeler-Yayınlar şeklinde dört başlık altında sergileniyor.

Sanayi ve Teknoloji Müzesi’nin girişinde ziyaretçileri MKEK’na hizmet etmiş yöneticilerin portreleri karşılıyor. Sağ kanattaki sergi salonunda Kanuni dönemi kılıç ve yatağanları, farklı dönemlerde üretilmiş Avrupa ve Türk menşeli toplar, top mermileri, mühimmat, İkinci Abdülhamit döneminde polis teşkilatının kullandığı çeşitli tipte tabancalar, türkülere de konu olmuş mavzer modelleri, bilgi notları ile birlikte görülüyor. Muhtelif modelde torna tezgahları, matkaplar, pres makineleri, çalışır durumda olan fişek üretim makinesi, MKE Haberleri Gazetesi kupürleri, müze binasında Kurtuluş Savaşı dönemindeki silah üretim çalışmalarını gösteren siyah-beyaz nadide fotoğraflarla birlikte yer alıyor. Müzenin sol kanattaki salonu silah, mühimmat, 1940’larda yapımı planlanan yerli tank için üretilmiş dişli örnekleri yanında, MKEK’nin sivil amaçlı ürünlerini de içeriyor. Çeşitli boyutlarda piller, gaz ocakları, demiryolu rayı, büro malzemeleri, gaz maskeleri, freze tezgâhları, telefonlar, elektrik sayaçları, daktilolar, eyer-koşum takımları görülebiliyor. Salonun çıkışında yer alan MKEK Ankaragücü Futbol takımı ile ilgili görseller, kazanılmış kupalar ilgi çekici diğer objelerdir. Müze’nin geniş bir açık hava sergi alanı da bulunuyor. Burada çeşitli cins ve çapta deniz mayınları, kurumun maden ocakları için ürettiği lokomotif ve vagonetler, traktör, inşaat makineleri, uçaksavar, yol silindiri, kompresör, Alman menşeli büyük demir-çelik işleme ve şekillendirme makineleri görülebiliyor. Açık alandaki en dikkat çekici obje; kuşkusuz başka gelişmelerle birlikte, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girişinde önemli rol oynamış iki savaş gemisinden biri olan Yavuz (Goben) Zırhlısı’nın top namlusundan alınan kesittir. Müze’de 1.268 kalem eser-objeden oluşan koleksiyonun profesyonelce sergilenişi, Türk savunma sanayinin geçirdiği aşamaları göstermek suretiyle yurttaşlarda tarih-gelişim bilincinin oluşmasına yapacağı katkı, kolay ulaşımı, iyi yetişmiş ve ziyaretçilerle samimiyetle ilgilenen personeli ile Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu-Sanayi ve Teknoloji Müzesi, ziyaretçilerini bekliyor.

Yararlanılan Kaynaklar

Özlü, H. (2019). Türkiye’de Savunma Sanayi Gelişim Tarihi İçinde Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun Kuruluş Dönemi Faaliyetlerinin Analizi, Savunma Bilimleri Dergisi, 18(1): 177-216.; Tanyer, T. (1995). Tophane-i Amire’den Makine Kimya Endüstrisi Kurumuna, Makine Kimya Endüstirisi Kurumu Dergisi, (99-100).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (2019). Makine ve Kimya Endüstrisi-Sanayi Müzesi, https://www.mkek.gov.tr/muze/, (Erişim tarihi: 05.06.2019).