Kromni Vadisi

Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent

Gümüşhane'nin merkez ilçesina bağlı Yağlıdere Köyü'nün sınırları içinde bulunan, tarihsel süreçte farklı medeniyetlere ev sahipliği yapan bir antik kent konumundadır. 2009 yılında üçüncü derece arkeolojik sit alanı ilan edilen Kromni Vadisi, çeşitli kaynaklarda Kurum, Gorom, Korom, Gurom, Krom gibi isimlerle de anılmaktadır. Osmanlı döneminde daha çok Kurum ismi kullanılmıştır. Kromni ismi, bölgede bulunan ve dönemin ekonomik yapısına yön veren krom madenlerinden gelmektedir. Bölgede özellikle Rum tüccarların Rusya ile krom madeni ticari yaptığı biliniyor. Tarih boyunca Romalılar, Bizanslılar ve Pontus Devleti gibi medeniyetlerin hâkim olduğu Kromni Vadisi, geçmişi MÖ 400’lere kadar dayandırılsa da, MS 500’lerden itibaren Roma İmparatorluğu'nun hâkimiyetinde gerçek bir yerleşim yeri olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bölge, Osmanlı Devleti 1478 yılında Gümüşhane ve çevresini ele geçirdiğinde Osmanlı Devleti’ne katılmıştır. Rumlar ve Türklerin ağırlıklı olarak yaşadığı, bununla birlikte İranlı, Alman, Fransız, Macar gibi farklı kültürlerden insanların da bulunduğu bir bölge olan Kromni’de 1923 yılında yaşanan mübadelenin ardından demografik yapı sadeleşmiş ve bölge sınırlı sayıda Türkün yaşadığı bir yer haline gelmiştir. Mübadele sırasında Yunanistan’a göç eden yaklaşık 1.500-2.000 Rum hanesi geride yüzlerce anıtsal konak, köprü, kilise, manastır, çeşme vb. eser bıraktı. Mübadele sonrasında bölgeye Selanik göçmenleri gelmiş, ancak onlar da bölgeyi kendilerine uygun bulmayınca Kromni Vadisi, Gümüşhaneli ve Trabzonlu köylülerce kullanılmaya başlanmıştır. Zaman içinde gerekli bakımları yapılmayan eserlerin önemli bir kısmı tahrip olmıştır.

Gümüşhane şehir merkezine yaklaşık 39 kilometre mesafede olan Kromni Vadisi'ne, Gümüşhane-Trabzon karayolunun 12. kilometresinden (İkisu Köyü mevkii) kuzeye doğru 24 kilometre devam edilerek ulaşılmaktadır. Vadi içerisinde toplam 22 kilise, bir kale ve bir köprü tescillenmiştir. Bir kısmı tahrip edilen, bir kısmı da restorasyon bekleyen kiliselerden bir tanesi cami olarak kullanılmaktadır. Bu kiliselerden başlıcaları şu isimlerle anılmaktadır: Çayıroğlu Kilisesi, Ortayayla Kilisesi, Muhara Kilisesi, Soruhan Kilisesi, Muharakaya Kilisesi, Zembelek Kilisesi ve Alikinos Kilisesi’dir. Bunlardan Alikinos Kilisesi bölgede yapı olarak en sağlam kalanıdır.

Kromni Vadisi'nin içindeki en önemli eserlerden biri de Olucak Köyü’ndeki İmera Manastırı’dır. Birinci ve üçüncü derece arkeolojik sit alanı olan Olucak Köyü’ndeki bu yapının 1350 yılında inşa edildiği bilinmekle birlikte binanın girişinde 1859 yılında yapıldığı yazılıdır. Manastır yakınında günümüzde çok az kalıntısı görünse de manastır öğrencilerinin barınması için yapılan 40 odalı bir binanın olduğu da bilinmektedir. İmera Manastırı bölgedeki en sağlam kalıntılardan biri olsa da bölgedeki definecilerin ve bilinçsiz insanların tahribatına uğramaktan kurtulamamıştır. Özellikle kolonlarında zaman içinde önemli hasarlar oluşmuştur.

Yararlanılan Kaynaklar

Çalık, İ., Kaya, F., Akdu, U., Sezerel, H., Aras, G. ve Köstepen, A. (2013). Kromni (Krom) Antik Kenti. İçinde: İ. Günaydın ve S. Bostan (Editörler), Gümüşhane İli Turizm Potansiyeli (ss. 42-45). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları; Gümüşhane Üniversitesi Turizm Fakültesi. (2020). Gümüşhane’de Turizm: Krom Vadisi ve İmera Köyü, http://turizm.gumushane.edu.tr/tr/sayfa/g%C3%BCm%C3%BC%C5%9Fhanede-turizm/krom-vadisi-ve-imera-k%C3%B6y%C3%BC/, (Erişim tarihi:03.03.2020); Gümüşhane Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2016). Gümüşhane Kültür Envanteri 2016. Gümüşhane: Gümüşhane Valiliği.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Çalık, İ., Kaya, F., Akdu, U., Sezerel, H., Aras, G. ve Köstepen, A. (2013). Kromni (Krom) Antik Kenti. İçinde; İ. Günaydın ve S. Bostan (Editörler), Gümüşhane İli Turizm Potansiyeli (ss. 42-45). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.