Konserve

Gastronomi

Yiyeceklerin uzun süre bozulmadan saklanabilmesi için hava almayacak şekilde paketlenmiş besinlere konserve denilmektedir. Konserve yöntemi ile yiyeceklerin çok uzun süre bozulmadan saklanabilmesi mümkündür. İlk konserve, 14 yıllık bir çalışmanın sonrasında konservenin babası olarak da bilinen Fransız sanayicisi Nicolas Appert (1749-1841) tarafından üretilmekte ve 1810 yılında bu icadı ile ödül kazanmıştır.

Gıda ürünlerinin bozulmadan saklanması için kurutma, tütsüleme, dondurma, tuzlama (salamura) gibi birçok yöntem geliştirilmiştir. Konserve ile yiyecekler bir kap içinde paketleme işlemine tabi tutularak, raf ömrünün uzatılabilmesi için ısıl işleme tabi tutulmaktadır. Optimum bir ısıl işlem, hastalığa neden olan mikroorganizmalar (patojenik) ile gıdaların bozulmasına yol açan mikroorganizmaları yok ederken yiyeceklerin besleyici ve fiziksel özellikleri üzerinde minimum etkiye neden olmaktadır.

Konserve, genel olarak gıdaların ve özellikle de meyve ve sebzelerin, raf ömrünün uzaması için kullanılan önemli bir muhafaza yöntemdir. Konserve, yiyeceklerin bozulmasına neden olabilecek mikroorganizmaların yok edilmesi için kapalı bir kap içinde ısıl işlem uygulanması olarak da bilinmektedir. Konserve yapımında yiyecekler belirli bir süre için ısıtılır ve böylece mikroorganizmaların öldürülmesi sağlanarak yiyeceğin bozulması durdurulmaktadır.

Konserve yapımı sırasında, kavanozdan hava uzaklaştırılmakta ve kavanoz sızdırmaz bir şekilde kapatıldığında ve soğuduğunda içeride vakum oluşmaktadır. Konserve kabı, konserve içindeki ürüne havadan kirletici mikroorganizmaların girişini önlemek için bir kapak ile sıkı bir şekilde kapatılmaktadır. Konserve yönteminde gıdalar, hava geçirmez kaplarda ısı ile sterilize edildiği için yiyecekler güvenli bir şekilde aylarca hatta yıllarca bozulmadan oda sıcaklığında saklanabilmektedir.

Konserve çelik veya alüminyum kutular içinde yapılabileceği gibi, genellikle cam kavanozlar, plastik ve folyo-lamine torbalar, plastik tepsiler veya kaseler gibi çeşitli yiyecek kapları veya metal bir konserve kutusu içinde de yapılabilir. Konserve kutuları, silindirik, oval veya dikdörtgen gibi çeşitli şekillerde olabilmektedir.

Genel olarak konserve ürünlerin sterilizasyon işlemleri üç aşamaya ayrılmaktadır: Isıtma aşaması, bekletme aşaması ve soğutma aşaması. Isıtma aşaması sırasında, ısıtma işleminde su veya buhar uygulanmaktadır; Sterilizasyon elde etmek için ürünün sıcaklığı ortam sıcaklığından istenen sıcaklığa kadar yükseltilmektedir. Ardından gerekli sıcaklıkta belirli bir süre tutulmaktadır. Sonrasında ürün soğutulmaktadır. Soğutma aşamasında, hava veya su gibi bir soğutma ortamı uygulanabilir ve ürünün sıcaklığı çevre sıcaklığına düşürülmektedir.

İki konserve yöntemi vardır. Su banyosu konservesi sıcak su kullanılarak konservelerin üretildiği yöntemdir. İçi yiyecek dolu kavanozlar suya batırılarak ve belirli bir süre için 212 °C sıcaklığa kadar ısıtılmaktadır. Bu yöntem, meyveler, meyvelerden yapılan ürünler, turşular, salamura yiyecekler ve domatesler gibi yüksek asitli yiyecekleri işlemek için kullanılmaktadır. Basınçlı konserve ise kapalı bir bölmede ve buhar kullanarak konservenin üretildiği yöntemdir. Bu yöntemde dolu kavanozlar, kapalı bir ortamda 240 °C sıcaklıkta ve basınç altında kapalı ortamda tutulmaktadır. Sebzelerin ve et, kümes hayvanları ve balık gibi diğer düşük asitli yiyeceklerin işlenmesi için basınçlı konserve yöntemi kullanılmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Caballero, B., Trugo, L. C. ve Finglas, P. M. (2003). Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition. Londra: Academic Press; Cemeroğlu, B. S. (2011). Meyve ve Sebze İşleme Teknolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; Desrosier, N. W. ve Desrosier, J. N. (1977). The Technology of Food Preservation. Westport: AVI Publishing Company; Iordache, F., Gheorghe, I., Lazar, V., Curutiu, C., Ditu, L. M., Grumezescu, A. M. ve Holban, A. M. (2017). Nanostructurated Materials for Prolonged and Safe Food Preservation. İçinde; Alexandru Mihai Grumezescu (Editör), Food Preservation (ss. 305-335). Londra: Academic Press.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Hui, Y. H. ve Evranuz, E. Ö. (Editörler). (2015). Handbook of Vegetable Preservation and Processing. ABD: CRC Press.