Issos Antik Kenti

Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent

Hatay’ın Erzin ilçesinde bulunan Gözeneler mevkiinde yer almaktadır. Kaynaklarda kentin antik isminin Epiphaneia olduğu belirtilmektedir. Antik kentin kuruluş tarihi tam olarak bilinmemektedir. Hierokles’un yazmış olduğu metinlerde, İssos MÖ V. ve VI. yüzyılda Kilikya’nın şehirlerinden biri olarak yer almaktadır. Bölge, MÖ 540 yılında Perslerin hâkimiyetine girmiş ve MÖ 333 yılında Büyük İskender’in Pers Kralı III. Darius’u yenmesi burada İssos Ovası’nda gerçekleşmiştir. Büyük İskender’in zaferi ile bölgede Helenistik dönem başlamıştır. Tarihi olarak beş bin yıllık geçmişe sahip İssos antik kenti, Makedonya Kralı Büyük İskender döneminin savaşlarını yaşayan ve dönemin ticaret merkezi olan önemli bir kent olarak değerlendirilmektedir. Kentin önemli özelliklerinden biri de Kinet Höyüğü olarak bilinen antik liman kalıntılarının bulunduğu bölge, söz konusu kent içerisinde yer almaktadır.

Kent, Erzin’in İlkçağ’da hangi uygarlıklara beşiklik yaptığını göstermesi açısından önemli bir konuma sahiptir. Kentin sahip olduğu yapılar incelendiğinde, su kemerleri, tiyatro, tapınak ve hamam kalıntıları ile geleneksel kent yapılarına rastlanmaktadır. Göze veya Gözene Harabeleri olarak da bilinen Erzin ilçesinde bulunan söz konusu antik kent, ilk olarak Oineionda veya İssos ismi ile kurulup sonra Epiphaneia ismini aldığı tahmin edilmektedir. Antik kentte bahsi geçen kalıntıların dışında spor kompleksi, sütunlu caddeler, su sarnıçları, mezarlıklar ve iskele gibi yapılar da mevcuttur. Tarihi beş bin yıla dayanan antik kentte, kaynaklara göre Makedonya Kralı Büyük İskender ile Pers Kralı Darius arasında geçen İssos Savaşı yapılmıştır. Üzerinde tarihin seyrini ve bölgenin kaderini belirleyen önemli savaşların yapıldığı ve döneminin ticaret merkezi olarak görülen İssos, Roma, Bizans, Geç Hitit, Pers ve Osmanlı İmparatorluğu’nun izlerini taşımaktadır. Antik metinlerde ve örnek katmanlı mimari kalıntılar doğrultusunda, Fars ve Helenistik dönemlerde kentin önemli bir konuma sahip olduğu değerlendirilmektedir.

Antik kentte ilk olarak kurtarma kazılarına 2006 yılında başlanmış ve çalışmalar 2008, 2010, 2011 ve 2012 yıllarında devam etmiştir. 2017 yılında yayınlanan haberlerde mozaikle kaplı Sütunlu Cadde’nin gün yüzüne çıkarılması için tekrardan kazılara başlandığı belirtilmektedir. Kazı çalışmaları, ilk etapta Geç Roma dönemine ait mozaikleri gün yüzüne çıkarma amacıyla planlamış ancak sonrasında kazı çalışmaları yeni bulgular ekseninde genişletilerek Geç Roma dönemine ait hamam kazısını da içermiştir. Hamamların, Romalılar için sosyal ve kültürel bir değerinin olması ve gündelik yaşantılarının önemli bir sosyal alanı olması sebebiyle yapılan kazıların dönemin sosyal hayatına yönelik ışık tutması amaçlanmıştır.

Geç Roma dönemi bağlamında yürütülen kazılarda hamamın, ısı bölümleri, havuz, su sistemleri, birçok dükkan ve Artemis’e ait görkemli bir taban mozaiği ortaya çıkartıldı. Söz konusu mozaik günümüzde Hatay Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. 2011 yılında yapılan çalışmalarda ise hamamın batısında Abbasilere ait yapılar gün yüzüne çıkarılmıştır. Yürütülen kazılarla şehrin iki bin yıl önceki sosyal, ekonomik yaşamına, kültür hayatına, günlük yaşama ilişkin önemli bilgiler elde edilmiştir. Birçok medeniyete ev sahipliği yapan, önemli bir ticaret kenti olan ve tarih içerisindeki önemli olaylara tanıklık etmiş olan İssos, bölgesel anlamda önemli bir yerleşim yeri olmasına rağmen günümüzde hak ettiği konumda olmadığı ve hak ettiği ilgiyi görmediği belirtilebilir.

Yararlanılan Kaynaklar

Gates, C. (2015). Kinet Höyük (Classical Issos) A Harbor Town in Southeast Cilicia during the Persian and Hellenistic Periods, Journal of Eastern Mediterranean Archaeology & Heritage Studies, 3(2): 81-104; Olson, B. R. (2016). From Issus to Rhosus: an assessment of settlement dynamics in the Hellenistic countryside. Doctoral dissertation, Massachusetts: Boston University). https://search.proquest.com/docview/1767228349?pqorigsite=gscholar&fromopenview=true, (Erişim tarihi: 14.07.2020); Tülek, F. (2012). Burnaz, Doğu Akdeniz’de Kayıp Bir Antik Liman, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 140: 175-192.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Hatay Büyükşehir Belediyesi (t.y.). İssos Antik Kenti, https://www.hatay.bel.tr/hatay/gezi-rehberi/gezilecek-yerler/issos-antik-kenti/, (Erişim tarihi: 12.07.2020).