Hurman Kalesi

Doğal ve Kültürel Miras Kale

Kahramanmaraş’ın, Afşin ilçesinin, Dağlıca Mahallesi sınırları içindedir. Kalenin yapım tarihi bilinmemektedir ancak yapı tekniğinden Romalılar tarafından inşa edildiği düşünülmektedir. Kale, daha sonra Bizanslılar, Abbasiler, Anadolu Selçukluları, Dulkadir Beyliği, Memlûkler ve Osmanlılar döneminde kullanıldı. Tarihi kaynaklarda Rumman Kalesi olarak geçen kale, Anadolu Selçuklu döneminde Merzuban Kalesi olarak ifade ediliyordu. Kalenin bulunduğu yerleşim yerinin daha önceki adından dolayı kale, bölge halkı arasında Marabuz Kalesi olarak da bilinmektedir. Akdeniz Bölgesi’nden Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgesi’ne ulaşımı sağlayan stratejik yol güzergâhının üzerinde bulunan Hurman Kalesi, askeri ve ticari bakımdan oldukça önemli geçit bölgesini kontrol altında tutmaktaydı. Kale, aynı zamanda Elbistan-Kayseri arasındaki tarihî kervan yolunun üzerindedir.

Hurman Kalesi, Hurman Çayı’nın geçtiği vadiye inşa edilen ve kendisine bağlı gözetleme ve karakol niteliğinde inşa edilen Yastık Kale’ye dört kilometre, Kötü Kale’ye beş kilometre, Sütpişiren Kalesi’ne ise 11 kilometre uzaklıktadır. Çevresindeki kalelerle bağlantıyı ve gerekli lojistik desteği sağlamak amacıyla büyük inşa edilmiştir. Güneyinde Hurman Çayı, doğusunda Dokuztay köy yolu, batısında Afşin-Dağlıca yolu, doğusunda ise kayalık yamaçlar bulunan Hurman Kalesi, eğimli ve kayalık bir alan üzerinde, doğu-batı yönünde yerleştirilmiştir. Arazinin topografik yapısına göre çarpık planda ve yaklaşık 40x75 metre boyutlarındadır. İnşasında kireç harçlı ince yonu, kaba yonu ve moloz taş malzeme kullanılmış ve sur duvarlarının içinde ahşap hatıllara da yer verilmiştir. Sur duvarları ile burçlar ince yonu taş ile kaplanmıştır. Sur duvarlarının cephe kaplamalarında genelinde sarımtırak renkte ince yonu taş kullanılmakla beraber yer yer siyah ve kırmızı renklerde ince yonu taşlara da rastlanılmaktadır.

Kaleye kuzey cephenin batı tarafında bulunan dikdörtgen kesitli iki burç takviye edilen 2,2 metre genişliğinde, tahrip olan kemerli kapıdan girilmektedir. Bu kapının dışında güney cephede 1,2 metre genişliğinde kemerli bir kapı daha bulunmaktadır. Ortalama 2,7 metre kalınlığında inşa edilen sur duvarları, doğu ve batı taraftan üçer, güney taraftan iki ve kuzey taraftan altı olmak üzere toplam 14 adet burçla takviye edilmiştir. Genişlikleri üç metre ile 7,2 metre arasında değişen burçların biri üçgen, üçü yarım daire ve 10 tanesi dikdörtgen kesitli inşa edilmiştir. Burçlar sur duvarlarından 0,9 metre ile 6,7 metre arasında dışa çıkıntı yapmaktadır. Ayrıca kayalık tepenin topografik yapısından dolayı kuzey ve batı taraflardan kaleye daha fazla saldırı olabileceği düşüncesiyle kuzey ve batı taraflardaki sur duvarları, kademeli olarak yükselen çift sıra burçla takviye edildi. Sur duvarları ile burçların üst kısımları yıkıldı ve mevcut burçların yükseklikleri beş metre ila 12 metre arasında değişmektedir. Kalenin içindeki mekânlar yıkıktır, bazılarının duvar kalıntıları ise günümüze ulaşmıştır. Bu nedenle kalenin nasıl bir iç düzenlemeye sahip olduğunu tespit etmek mümkün değildir. Sadece kalenin kuzeybatı tarafında içten 5,2x6 metre ölçülerinde olan ve beşik tonozla kapatılan bir hacim kısmen ayakta kalmıştır. Ayrıca kalenin doğu tarafında iç duvarları sıvalı olan su sarnıcının harabesi dikkat çekmektedir. Kalenin içindeki mekânların inşasında yoğun olarak kaba yonu ve moloz taş malzeme kullanılmıştır. Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğünün 09. 09. 1992 tarihli 1284 sayılı kararı ile birinci derece arkeolojik sit alanı olarak tescil edilerek koruma altına alınan Hurman Kalesi, Türkiye’nin büyük kalelerinden biridir. Kalede, Roma ve Bizans dönemlerinden sikkeler bulunmuştur ve Kahramanmaraş Müzesi’nde sergilenmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Kahramanmaraş Müze Müdürlüğü (2012). Hurman Kalesi Raporu. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü; Karademir, N. (2018). Dağlıca Mahallesi, Kahramanmaraş Ansiklopedisi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları: 2-4; Köş, M. (2016). Afşin Hurman Kalesi Tarihi, http://www.yesilafsin.com/afsin-hurman-kalesi-tarihi-makale,317.html, (Erişim tarihi: 28.10.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Özkarcı, M. (2007). Türk Kültür Varlıkları Envanteri: Kahramanmaraş. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.