Havayollarının zarara uğramamak ya da elde edeceği kârı arttırmak amacıyla uçağın yolcu kapasitesinden fazla sayıda bilet satmasıdır.

Belirli bir yolcu kapasitesine sahip uçağın seyrini bir yolcuyla da tamamlasa tam doluluk da sağlasa beli bir maliyeti vardır. Bu nedenle, havayollarının overbooking uygulamasına yönelmesi kaçınılmazdır. Zira hiçbir havayolu “no show” olarak uçmayı tercih etmez. Overbooking uygulaması havayolu şirketlerinin rezervasyon iptali ya da değişikliğine yönelik belli hallerde no-show cezası tahsil etmeye yetkili bulunmadığı ya da ceza tutarının birim maliyeti karşılamadığı durumlar için zarar etmeme; kalkışa daha yakın saatlerde biletlerin en yüksek bedelle satılıp kârı arttırması gibi işlevlere sahiptir.

Her bir uçuş için kaç overbooking gerçekleşebileceği vb. durumlar da istatistiksel hesaplar yapılarak ve birçok ihtimal dikkate alınarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle, IATA overbooking uygulamalarını; yolculara daha fazla seçenek yaratan ve havayollarının geliri daha iyi yönetmesine izin veren bir sistem olarak değerlendirmekte ve onaylamaktadır. Uçuşlarda kapasitenin daha verimli kullanılması, uçuş ve yolcu sayısı bakımından karbon emisyonunu azaltması gibi nedenlerle de uygulanması kaçınılmazdır.

Overbooking havayollarının no-show opsiyonunu değerlendirdiği, karlılığı yükselten bir uygulamadır. Genellikle şirketlerin overbookinge başvurmasa yaşayacağı kayıp yıl içinde uçuşa kabul edilmeyen yolculara ödenen tazminatın toplamından fazladır.

Uçuşu geciken, iptal edilen ya da uçağa alınmayan yolculara ödenecek maddi tazminat gidilecek yolun kaç mil olduğuna göre hesaplanarak ve Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik’te belirtilmektedir. Madde sekiz uyarınca; “Yolculara iç hat uçuşlar için 100 Euro’nun Türk Lirası cinsinden karşılığı tutarında tazminat verilmesi gerekmektedir. Dış hat uçuşlarında ise yolculara;

a) 1.500 kilometre veya daha kısa tüm uçuşlar için 250 Euro’nun Türk Lirası cinsinden karşılığı,

b) 1.500 ile 3.500 kilometre arası uçuşlar için 400 Euro’nun Türk Lirası cinsinden karşılığı,

c) 3.500 kilometreden daha uzun uçuşlar için 600 Euro’nun Türk Lirası cinsinden karşılığı,

tutarında tazminat verilmektedir. Tazminat alacaklarının Türk Lirası cinsinden karşılığı hesaplanırken biletin satın alındığı yani bilet için ödemenin yapıldığı güne ait Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın döviz satış kuru esas alınmaktadır. Uçuşa kabul edilmeme veya iptal durumunda mesafeyi belirlerken, planlanan son varış noktası esas alınmaktadır. Güzergah değişikliğinin söz konusu olması halinde rezervasyonu yapılan uçuşun planlanan varış zamanını;

a) 1.500 kilometre (1.500 kilometre dahil) veya daha kısa uçuşlar için iki saati,

b) 1.500 ile 3500 (3.500 kilometre dahil) kilometre arası uçuşlar için üç saati,

c) 3.500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saati,

aşmayan alternatif bir uçuş ile son varış yerlerine güzergah değişikliği teklif edilmesi halinde, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, birinci fıkrada öngörülen tazminatı yüzde 50 oranında düşürebilir.”

Gecikme, iptal edilen uçuş ya da overbooking nedeniyle önemli bir toplantının kaçırılması, tatil yapılacak gün sayısının azalması, yukarıdaki karardaki gibi doğum ya da ameliyat gibi önemli olayların sekteye uğraması halinde yolcunun sadece maddi değil manevi kayıp yaşaması kaçınılmazdır. Bu nedenle havayollarının (yolcu tarafından talep edilmesi halinde) manevi tazminat da ödenmesi gerekmektedir.

Özetle, Yargıtay havayollarının IATA tarafından dahi kabul edilen ve tüm yaygın bir uygulama olan overbookingin yasaklanmasına karar veremez çünkü hukuka aykırı bir uygulama değildir. Yargıtay yalnızca bu uygulamaya başvuran havayolu yolcunun talebi halinde maddi ve manevi tazminat ödemekle yükümlü olduğuna karar vermektedir.