Gürcü Mehmet Paşa Cami
Doğal ve Kültürel Miras Cami
(Erzurum, 1648 - )
-
2024
Erzurum'un Sultan Melik Mahallesi’nde yer alan Gürcü Mehmet Paşa Camii, Üç Kümbetler ile Çifte Minareli Medrese arasına konumlandırılmıştır. Cami, giriş kapısı üzerinde yer alan mermer kitabesine göre Erzurum Valisi olarak görev yapan Gürcü Mehmet Paşa tarafından H. 1058/M. 1648 yılında inşa ettirilmiştir. Kitabe metninde caminin bulunduğu yerde Saltuklular’a ait bir mescidin yer aldığı ve oldukça harab vaziyette olan bu yapının yerine caminin inşa edildiği belirtilmektedir.
Cami, plan itibariyle ahşap destekli ve ahşap düz tavanlı cami tipolojisindedir. Erken dönemden itibaren gelişimini takip ettiğimiz ve hemen hemen her dönemde görülen ahşap destekli camilerin klasik dönem örneklerinden biridir.
Kuzey yönde yer alan sivri kemerli bir giriş kapısından geçtikten sonra harim bölümüne ulaşılmaktadır. Harim bölümü dört ahşap destek tarafından taşınmaktadır. Üzeri ahşap tavanla kapatılmış ve taşıyıcılar arasındaki bölüm yükseltilerek vurgulanmıştır. Kuzey ve güney cephede yer alan pencere açıklıkları ile aydınlatma sağlanmıştır. Mukarnas kavsaralı mihrap nişi, beş köşeli ve çevresi silme ile sınırlandırılmıştır. Nişin tam ortasında dört satırlık ayet kitabesi bulunmaktadır. Ahşap minberi geometrik bezemelidir.
Kuzey cephede yedi ahşap destek üzerine oturan altı kemer açıklığına sahip son cemaat yeri, düz ahşap tavanla kapatılmıştır. Son cemaat yerinden yükselen ve kuzeybatı köşede yer alan minaresi, kare kaideli, silindirik gövdeli ve tek şerefelidir. Tuğla malzemeli olan minarenin gövdesinde tuğlaların yatay ve dikey yerleştirilmesiyle meydana getirilen süsleme dikkat çekmektedir.
Kesme ve moloz taş malzeme ile inşa edilen cami, 2021 yılında Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından kapsamlı bir şekilde aslına uygun restore edilmiştir.
Yararlanılan Kaynaklar
DİA (2003). Mehmed Paşa Gürcü, İçinde; TDVİA, Cilt: 28 (ss. 510-511). Ankara, Konyalı, İ. H. (1960). Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul; Yurttaş ,H., Özkan, H., Köşklü, Z. vd. (200). Yolların, Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları; Özkan, H. (2015). Ünal, R. H. (1974) Erzurum İli Dahilindeki İslami Devir Anıtları Üzerine Bir İnceleme, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 6: 49-143.