Yeraltı su teşkilatının taksim edildiği yer olarak bilinen kastel, Gaziantep’teki birçok yapının su ihtiyacını karşılamaktadır. Kastel kelimesinin anlam ve kökeni hakkında meşhur coğrafyacı, tarihçi ve seyyah Yakut el Hamevî’nin tarifi esas alınmaktadır. Buna göre o, Mu’cemu’l-Buldan isimli eserinde Şam lisanında suyun bölümlere ayrıldığı yer olarak tarif ettiği kastel, diğer farklı coğrafyalarda farklı anlamlarla dillendirilmektedir. Günümüzde ise Gaziantep yeraltı su kaynaklarına ulaşmak amacıyla yerin mağara şeklinde oyulmasıyla meydana gelen, suların taksim edildiği, kısmen veya tamamen yeraltında yapılan, 10 ila 40 arasında basamakla inilebilen büyük çaptaki su tesisleri anlamında kullanılmaktadır.

Kastellerin, Anadolu’daki Türkler öncesi su teşkilatlarının XIII. yüzyılda devamıyla sonraki asırlara aktarıldığı da tahmin ediliyor. Gaziantep’te yarım yüzyıl öncesine kadar 10 adet kastelden söz ediliyorken bunların bazılarının doldurulması bazılarının ise tahrip edilmesi neticesinde günümüze yarısı kadar bir kısmı gelebildi. Gaziantep’teki su teşkilatının bu ayırt edici ve diğer bir benzerine rastlanamayan özelliği bu anlamda dikkati çekiyor. Künkler ve borularla daha rahat şehre gelebilen sular, Gaziantep şehir merkezi içerisindeki suların yetersizliği sebebiyle daha zor ve meşakkatli olan bir yolu zorunlu hâle getiriyor. Şehir merkezi dışındaki suyollarının kot farkının düşük olması ve sıcak iklimden dolayı da buharlaşmanın fazla olması gibi nedenlerin yanında suyun geçtiği yerlerdeki kayaların çok yumuşak olması kastel sisteminin zorunluluğunu doğurmuştur. Su ihtiyacının karşılanması için yapılan kastellerde temiz su ile kirli su ayrı haznelerden akıyor.

Gaziantep’teki özellikle Pişirici Kasteli, Türkiye Selçuklularına kadar giden ve bu anlamda bilinen en eski yapıdır. XIII. yüzyılın son çeyreğine 1282-83 yıllarına tarihlenen Pişirici Mescidi ve Kasteli’nin mescit mihrabı üzerindeki yazılı kabartmada sülüs hattıyla Lâilaheillallah Muhammedünrasulullah yazısının, Memluk dönemi üslubunu yansıtmasından dolayı Memluk yapısı olduğu düşünülüyor. Günümüze ulaşan en kapsamlı kastel olarak da bilinen Pişirici Kasteli dâhilinde mescit, çimeceklik (banyo), hela ve ziyaret yeri bulunuyor. Yer altında olan Pişirici Mescidi’nin mimarî özelliğinden kastelin diğer kısımlarıyla birlikte inşa edildiği sonucuna varılıyor. Mescidin tavan kısmı oyma taştan inşa edildi ve ortasında da havuz vardır. Aşağıdaki su teşkilatı olmadan mescidin yer altına yapılmasının bir anlamı olmadığını düşünürsek kastelin havuzunun yapıyla birlikte inşa edildiği sonucuna varılıyor. Kesme taş kullanılan, sivri kemerli açılıklara hela bölümü yerleştirilen Pişirici Kasteli’nin havuzu çift hazneli olarak yapıldı. Bu eserin asırlar içerisinde birçok kez tadilat gördüğü bilinmekle birlikte orijinal planının korunduğu tahmin edilmektedir. Yapı son olarak Gaziantep Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restore edilerek ziyarete açıldı.