Dia

Yerleşim Merkezi / Destinasyon Kültürel Miras Destinasyonu

Günümüzde Düzce’nin 41 kilometre kuzeyindeki Akçakoca ilçesi antik kaynaklarda (Steph. Byz.) Dia, Dias Polis veya Dios Polis isimleri ile Karadeniz kıyısında bir yerleşim yeri olarak anılmaktadır. Dia, etimolojik olarak Dieus (Tanrı) veya “Zeus” kelimesinden türetilmiştir. Yine Antik kaynaklara göre (Marcian Herakl. Epit. Peripl. Menipp. 1.8; Anon. Peripl. Pont. Eux) Dia, Hypios (Büyük Melen) Çayı’nın Karadeniz’e döküldüğü Melenağzı’ndan 60 stadia (9,42 kilometre) doğuda olup küçük gemilerin yanaşabildiği Prusias ad Hypium’un (Düzce/Konuralp) Karadeniz’e açılan ticaretinde önemli bir liman kentidir. Aynı zamanda Ptolemy (5.1.2) Bithynia’da bir Diospolis’ten bahseder. Tüm bu referanslar, Dia’nın lokalizasyonu için Akçakoca’yı işaret etmektedir. Dia’nın yaklaşık 13 kilometre doğusunda bulunan Akkaya Köyü’nde bir tepe üzerinde bulunmuş sınır taşı ve bu sınır taşının iki kilometre doğusunda Kocaman Köyü’nde bulunmuş Dor dialeği ile yazılmış başka bir yazıt, kentin territoriumunun Herakleia Pontike (Kdz. Ereğli) ile olan doğu sınırının somut kanıtlarıdır.

Kent içinde gerçekleştirilen inşaat ve altyapı çalışmaları sırasında ortaya çıkarılan, Hellenistik dönemde olası bir yerleşimin varlığına işaret edebilecek buluntular dışında Anadolu kıyı kentlerindeki önemli Ceneviz kalelerinden bir tanesinin bu ilçede yer alması, özellikle Cenevizliler döneminde, Akçakoca/Diapolis’in önemli bir liman ve stratejik bir yerleşim olduğunun göstergeleridir.

Buna ilaveten Akçakoca’ya üç kilometre uzaklıktaki bir tepe üzerinde yer alan Kepenç Köyü’nde, Roma İmparatorluk dönemine ait bir yazıt ve Roma döneminden Osmanlı dönemine kadar çok çeşitli çanak çömlek parçaları da bulundu. Yazıtta ismi belirtilmemesine karşın bir limanının ıslah edildiği bildirilmektedir.

Derin akan Hypios olarak tanımlanan Büyük Melen Çayı’nın Karadeniz’e döküldüğü Melenağzı aynı zamanda kentin korunaklı bir başka limandır. Roma donanması ile giriştiği savaşlarla ün salmış Pontus Kralı VI. Mithridates (MÖ 85-65), fırtınaya yakalandığı sırada bu limana sığınarak kurtulmuş ve kışı burada geçirmiştir. Bu dönemde darp edilen Dia sikkelerinin ön yüzünde Tanrı Zeus, arka yüzde ise pençelerinde şimşek demeti tutan kartal betimlenmiştir.

Antik yazarlar vasıtasıyla isimleri bilinen ve hali hazırda lokalizasyonları yapılmış Akçakoca’daki Melenağzı, Dia, Lilaios, Kelesa ve Elaios (Akkaya Köyü) gibi doğal demirleme yerleri bulunan emporionlar (küçük ticaret merkezleri) vasıtasıyla denize açılan Prusias ad Hypium malları, buradan Herakleia Pontike, Perge, Olbia, Tomis, Pantikopaion gibi önemli kentlere ulaştırılmıştır. Özellikle Karadeniz’in batı kesimi ile yoğun ticari ilişki kurdukları anlaşılan Stratokles ve Gaius’lu Metrodos’un Tomis kentinde faaliyet gösterdikleri, burada bulunmuş mezar yazıtları aracılığıyla doğrulanmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Bilir, A., Okan, E. (2018). Sikkeler Işığında Prusias Ad Hypium’dan Pontos Euxeinos’a Nehir Taşımacılığı ve Ticari Faaliyetler, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11-2: 903-920: https://www.asiaminorcoins.com/gallery/thumbnails.php?album=21, (Erişim tarihi: 08. 10. 2020): Mackay, T. S. (1976). The Princeton encyclopedia of classical sites Princeton University Press: Okan, E. cd Önemli, Z. K. (2017). Akçakoca’da Bir Roma Dönemi Yapısı. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40: 89-113; Texier, C. (1839). Description de l’Asie Mineure. Paris.