2007 yılında Maden Tetkik ve Arama Müdürlüğü (MTA) uzmanları ve Alman Madencilik Müzesi (Deutsches Bergbau-Museum Bochum/DBM) uzmanlarından Prof. Dr. Ünsal Yalçın’ın Çorum’un Bayat ilçesine bağlı Derekutuğun Köyü’nün yaklaşık 500 metre doğusunda yer alan Mazıönü Mevkii’nde yaptıkları araştırmalar sırasında nabit bakır yataklarına ve eski maden işletme izlerine rastlanıldı. Bu tespitin ardından, Çorum Müzesi'nin başkanlığında ve Prof. Dr. Ünsal Yalçın’ın bilimsel danışmanlığında Derekutuğun-Mazıönü Mevkii Tarih öncesi Bakır İşletmelerinde 2009-2017 yılları arasında kazı çalışmaları gerçekleştirildi. 2009-2011 yıllarını kapsayan ilk üç yıllık birinci proje aşamasında MÖ üçüncü binin başlarına tarihlenen maden galerilerinde arkeolojik kazılar yapıldı. 2015-2017 yılları arasında ise çalışmalar galerilerin yaklaşık 300 metre güneyinde bulunan Erikli Mevkii yerleşim alanında sürdürüldü.

Derekutuğun Tarih öncesi Bakır İşletmelerinde yürütülen ilk çalışmalar sırasında Miyosen yaşlı konglomeralardan oluşan ve batıya bakan dik yamaçlarda doğu-batı yönünde uzanan 20’den fazla eski maden işletmesi yeri/maden galerisi tespit edildi. Kullanıldığı dönemde yukarıdan aşağı doğru açılan kuyularla girilen ve alt kat seviyelerinde genellikle cevherin uzandığı doğu-batı yönünde genişleyen bakır işletmelerin girişlerinin, zamanla sel suları ve erozyon nedeniyle aşınıp yok olduğu anlaşılmaktadır. Derekutuğun tarih öncesi bakır işletme alanları ve yakın çevresinde gerçekleştirilen detaylı yüzey araştırmalarında görülen çok sayıda nabit bakır ve seramik parçası alanın tarih öncesi dönemlerdeki kullanım yoğunluğunu ortaya koymaktadır. Tarihöncesi bakır işletmelerinde yürütülen kazılarda elde edilen madenci aletleri, aydınlatma çıraları ve işletme duvarlarındaki maden çıkarma izleri söz konusu dönemde madenciliğin eriştiği yüksek seviyeyi yansıtmaktadır. Ayrıca aydınlatma çıraları Anadolu ve çevresinde yürütülen Tunç Çağı madenciliği araştırmaları kapsamında gün ışığına çıkarılan en zengin buluntu topluluğunu oluşturmaktadır.

Derekutuğun Tarihöncesi bakır işletmelerinden elde edilen örnekler üzerinde yapılan kimyasal analizler, bunların eşine çok az rastlanacak şekilde yüzde 99’un üstünde saf bakırdan oluştuğunu göstermektedir. Derekutuğun bakırının yüksek kalitesi ve miktarı göz önünde bulundurulduğunda buranın Eski Anadolu tarihinde önemli bakır tedarik merkezi olduğu ve buradan çıkarılan bakırın Anadolu’nun ve Anadolu dışındaki birçok yerleşime ihraç edildiği düşünülmektedir. Derekuğun tarih öncesi bakır işletmeleri ile çağdaş olan yerleşimlerde ele geçen bakır içerikli buluntuların kimyasal analizlerinin, Derektuğun bakır işletmelerinde ele geçen bakır örneklerinin kimyasal analizlerinin uyumluluğu bu düşünceyi desteklemektedir.