Bittel, Kurt. Prof. Dr.

Kişi Akademisyen İş ve Meslek Akademisyen

(1907 - 1991)

Anadolu Arkeolojisi’ne önemli katkıları bulunan ve Hitit Uygarlığı'nın başkenti Boğazköy/Hattuşa’nın uzun yıllar kazılarını gerçekleştiren bilim insanıdır. Kurt Bittel, Heidenheim-Brenz’de (Almanya) dünyaya geldi (1907). Bittel’in 1914 yılında henüz yedi yaşında gördüğü iki Kelt mezarına ait çalışmalar, gelecekti seçeceği mesleği belirlemesinde etkili oldu. Lise (Gymnasium) öğrenimini 1925 yılında tamamlayan Kurt Bittel, Heidelberg, Berlin, Viyana ve Marburg kentlerinde Prehistorya, Klasik Arkeoloji ve Eskiçağ Tarihi alanlarında yükseköğrenim gördü. La Tène Württemberg (1934 yılında itibaren Die Kelten Württemberg) isimli çalışması ile prehistorya alanında doktorasını 22 yaşında tamamladı (1929/1930). Aynı yıl Frankfurt’ta bulunan Alman Arkeoloji Enstitüsüne bağlı Roma-Germen Komisyonu’nda çalışmaya başladı ve prehistorik kazılara olduğu kadar, Roma ve Kelt dönemi kazılarına katılarak deneyim kazandı. Alman Arkeoloji Enstitüsünden aldığı seyahat bursu ile önce Mısır’a giderek Maadi ve Hermopolis kazılarına katıldı (1930-1932). Kahire Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün yanı sıra İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsüne bağlı olarak çalıştı. 1931 yılının Nisan ayında İstanbul’a da gelerek bilimsel yaşamının neredeyse tamamı Türkiye’de geçireceği bir süreci başlattı. Alişar kazılarına araştırmacı olarak katılan Bittel (1931/1932), Birinci Dünya Savaşı nedeniyle ara verilen Boğazköy/Hattuşa kazılarını yeniden başlattı ve 1977 yılına dek, İkinci Dünya Savaşı sırasında verilen ara dışında, kazı başkanı olarak görev aldı. Boğazköy dışında Demicihöyük kazılarına da başkanlık eden Bittel (1937), Alişar kazılarına araştırmacı (1931/1932) olarak katıldı. Ayrıca Troia kazılarına ziyarette bulundu (1934-1937). 1933 yılında çalışmaya başladığı Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul şubesinin, 1938 yılında ilk yöneticisi oldu ve 1944 yılına dek bu görevi sürdürdü. Bilimsel çalışmalarının yanı sıra İstanbul Üniversitesi’nde prehistorya dersleri verdi (1942-1944). 1944 yılının başında Türk-Alman diplomatik ilişkilerinde yaşanan sorunlar nedeniyle ülkesine döndü. 1946 yılında Tübingen Üniversitesi’nde Prehistorya Arkeolojisi profesörü oldu ve burada dersler vermeye başladı. Ayrıca bu süre boyunca, özellikle Almanya’nın güneyinde bulunan Kelt yerleşimleri hakkında çalışmalar yaptı. İkinci Dünya Savaşı’nın bitimi ile 1951 yılında Türk hükümeti tarafından tekrar Türkiye’ye davet edilen Bittel, İstanbul Üniversitesi’nde yeniden dersler vermeye başladı. 1953 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Şubesi Müdürü olarak atandı. 1960 yılına dek bu görevi devam ettiren Bittel, o yıl Berlin’deki Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün Başkanlığına getirildi. On iki yıl bu görevde kalan Kurt Bittel (1960-1972), aynı zamanda Berlin Freie Üniversitesi’nde dersler vermeye devam etti. Heidenheim’a döndükten sonra bir kez daha Tübingen Üniversitesinde ders vermek üzere davet aldı. Bilimsel çalışma hayatında son derece başarılı olan Bittel, birçok ödüle ve onurlandırmaya layık görüldü: Alman Arkeoloji Enstitüsü onur üyesi, Amerika Arkeoloji Enstitüsü Yabancı Onursal Üyesi, Türk Tarih Kurumu şeref Üyesi, Londra’daki Kraliyet Akademisi, Cambridge’deki Prehistorya Derneği, Dublin’deki İrlanda Kraliyet Akademisi Üyelikleri, İstanbul Üniversitesi ve Eskişehir Anadolu Üniversitesi Fahri Doktora Ünvanı bunlardan bazıları olarak sıralanabilir. Boğazköy/Hattuşa kazıları ile Hitit Uygarlığı hakkında çok önemli verilerek ulaşarak Anadolu Arkeolojisi’nin gelişimine katkıda bulunan Prof. Dr. Kurt Bittel, kendi ülkesinde ise özellikle Kelt Kültürüne ilişkin çalışmalarıyla farklı dönemleri aydınlatmaya devam etti. Bittel, 1991 yılında doğum yeri olan Heidenheim’da vefat etti.

Başlıca eserleri: Bittel, K. (1934). Die Kelten in Württemberg (Römisch-Germanische Forschungen. Bd. 8). Berlin: de Gruyter; Bittel, K. (1934). Die Felsbilder von Yazilikaya. Neue Aufnahmen der deutschen Bogazköy-Expedition 1931, Istanbuler Forschungen. Bd. 5. Abteilung Istanbul des Archäologischen Instituts des Deutschen Reiches; Bittel, K. (1937). Die Ruinen von Boğazköy, der Hauptstadt des Hethiterreiches, Kurze Beschreibung. Berlin: de Gruyter; Bittel, K. (1942). Kleinasiatische Studien Istanbuler Mitteilungen. Heft 5, Deutsches Archäologisches Institut – Abteilung Istanbul, Istanbul (Yeniden baskı 1967, Amsterdam, Hakkert); Bittel, K. (1945). Ön Asya tarih Öncesi Çağları. Mısır, Filistin, Suriye. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. No: 265); Bittel, K. (1970). Hattusha. The Capital of the Hittites: New York: Oxford University Press; Bittel, K. (1976). Die Hethiter. Die Kunst Anatoliens vom Ende des 3. bis zum Anfang des 1. Jahrtausends vor Christus. Münih: Universum der Kunst. 24.

Yararlanılan Kaynaklar

Çambel, H. (1991). In Memoriam Kurt Bittel, İstanbuler Mitteilungen, 41: 5-12; Güterbock H. G. (1992). Kurt Bittel (5 July 1907- 30 January 1991), American Philosophical Society, 136 (4): 578-583; Naumann, R. (1991). Kurt Bittel, Gnomon, 63: 663-665; Sliva, J. (1992). Prof. Dr. Kurt Bittel, Filomata, 411: 477-481.