Beşikli Mağara

Doğal ve Kültürel Miras Mağara

Hatay’ın Samandağ ilçesindedir. Seleukeia Pieria (Pieria’daki Seleukeia) adıyla bilinen Çevlik Köyü’nde, 300 hektarlık bir alanda konumlanan antik kentin önemli kalıntılarındandır. Beşikli Mağara, tamamıyla kayaların içine oyulan mezar kompleksi olmakla birlikte kaya mezarlarının en geniş ve en ünlülerindendir. Beşikli Mağara olarak anılmasının nedeni, mezar adalarının içerisine aynı boyutlarda ve yan yana formlarda işlenerek biçimlendirilen, üzeri düz çatılı olan iki taş sandukalı mezarlardan oluşmasıdır. Seyahat kitaplarında XVIII. ve XIX. yüzyıl seyyahları tarafından Krallar Mezarı olarak tanımlanmaktadır. Gravürler W. Bartlett’e aittir.

Eski çağda mezar adasının yer aldığı alan, Ölüler Şehri adıyla bilinen bir nekropol alanı şeklinde konumlanmaktadır. Doğu, güney ve kuzey yanında kayalık içerisine işlenen mezar odaları ile çevrilidir. Bu anıt mezar, birbiri ile bağlantılı bir şekilde dört mekândan, yan duvarlara ve tabana oyulan toplamda 93 mezar yatağından meydana gelmektedir. Giriş, günümüzde bir kısmı halen görülebilen, batı yanda bulunan merdivenler aracılığıyla sağlanmaktadır. Kademeler, sütunlar, sütun başlıkları ve üst örtüyü biraz süsleyen motifler, orijinal formlarına uygun olarak biçimlenmektedir. Bu alanlar kayaların oyulmasıyla oluşan ve yer yer kapıların açıldığı bölümlerdir.

Ön giriş mekânı, küçük dikdörtgen planlıdır. Cephesinde üç girişli ve dört sütunlu cephe düzenlemesi yer almaktadır. Mekânın tavanı, üç bölümden oluşacak şekildedir. Her bölümün yan kenarları, kabartma sarmaşık dalı, köşeleri ise kabartma istiridye motifi ile süslüdür. Mekânının batı yönündeki yan duvarında ve tabanında mezar yatakları, üst kısımları ise kapatma plakaları vardır. Doğuda ve kuzeyde bulunan daha büyük iki odaya açılmaktadır.

Doğu odada 23 tane tabana açılan mezar ve yedi tane duvarda arcosolium olarak da bilinen işlenmiş niş içinde bulunan mezar yatağı yer almaktadır. Mezar yataklarının tavanı ise tonozlu nişler formunda işlenmektedir. Merkezdeki sütunların gövde kısımları tahrip olmuş, yalnızca İyon düzenindeki başlıklar ve kaidelerin azınlığı korunabilmiştir. İki sütun başlığının yan yüzlerinde daire içinde işlenen kabartma haç motifleri yer almaktadır.

Doğu odasının kuzeybatı köşesi, boyut olarak kendisinden küçük dörtgen formdaki odaya açılmaktadır. Odanın yalnızca kuzey ve doğu duvarında, üstünde beşik tonoz çatılı olan iki arcosolium yer almaktadır. Merkezinde ise üstü düz çatılı formda baldahin şekliyle tasarlanan ve doğu batı aksı üzerinde birbiri ile bağımsız bir şekilde konumlanan iki sandukalı mezar bulunmaktadır. Bu mezarlar, 1,50 metre genişlikte, 3,62 metre uzunlukta ve 1,93 metre yüksekliktedir. 1,30 metre yüksekliğe kadar tabandan bir lahit teknesi ve bunun her köşesinden dörtgen formdaki sütunlar yükselmektedir. Sütunların arasındaki boşluklar, beşik kemeri pencereler şeklinde biçimlendirilmektedir.

Odanın kapı formundaki giriş duvarı haricinde tüm duvarlarının yan taraflarında mezar yatakları vardır. Aynı şekilde, odanın tabanında da mezar yatakları bulunuyor ve batısında yer alan odaya açılmaktadır. Kuzeyde yer alan bu odada tabanda ve duvarlarda toplam 52 tane mezar tespit edilmiştir. Ele geçen kalıntılardan, anıt mezarların üzerlerinin, kaplama taş plakalar ile örtüldüğü anlaşılmaktadır.

Bu mezar odası genel düzenlenişi bakımından Hipogeum olarak adlandırılan yeraltı mezar odalarıyla benzerlikler göstermektedir. Mezar yatağı sayısı, bu mezarlarda yaklaşık olarak 250’ye kadar ulaşabilmiştir. Yazılı kaynaklara göre, yapılan araştırmalarda mezar anıtına ait bir herhangi yazıt bulunamamıştır. Yalnızca kazılar sonucunda mezar anıtından tespit edilen buluntular, anıtın en erken Roma dönemine ait olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda Beşikli Mağara’da bulunan çeşitli kabartmalar, motifler bu mezar anıtının Hristiyanlık döneminde de kullanıldığını göstermektedir. Günümüzde büyük ölçüde tahribata (hasara) elverişli olan mezar anıtının önceki dönemlerde de tahrip gördüğü bilinmektedir.