Balıklıgöl

Doğal ve Kültürel Miras

Şanlıurfa şehir merkezinde bulunan Balıklıgöl Urfa Kalesi’nin hemen önünde yer almaktadır. İçerisinde iki büyük havuz bulunmakta ve kanallarla birbirine bağlanmaktadır. Bu havuzlardan biri kalenin önündeki Aynzeliha, diğeri de Halilürrahman Gölü’dür. Havuz şeklinde olan bu göller aslında birer akarsudur ve Suriye topraklarına kadar ulaşmaktadır. Göller, karstik kökenli su kaynakları grubundan olduğu için zaman içerisinde kaynakların etrafı çevrilerek havuz şeklini almıştır.

Balıklıgöl, 30 metre genişliğinde ve 150 metre uzunluğundadır. Gölde, 1940-1970 yılları arasında su sporları ve yüzme yarışları yapıldı. Halilürrahman Gölü’nün kuzeyinde Rızvaniye Camii ve Medresesi, güneybatısında da Halilürrahman Camii ve Medresesi yer almaktadır. Gölün güneydoğu köşesinde Makam-ı İbrahim (Hz. İbrahim’in doğduğuna inanılan mağara) ve Mevlid-i Halil (Dergah) Camii bulunmaktadır. Göllerin bulunduğu yer, yerli ve yabancı turistler açısından önemli turistik merkezlerden biridir. Balıklıgöl’de yıl içerisinde dört mevsim boyunca turist görmek mümkündür. Özelllikle de dini günlerde ve bayramlarda ziyaretçi sayısı artmaktadır.

Balıklıgöl’ün Şanlıurfa’nın inanç turizmi merkezi haline gelmesinde en önemli etken Hz. İbrahim ile olan bağıdır. En bilindik rivayete göre dönemin kralı Nemrud kendini kral tanrı olarak görüyordu. Kral Nemrud bir gece rüyasında başının üstünde bir yıldız doğduğunu, bu yıldızın parlaklığının ay ve güneşi gölgede bıraktığını gördü. Dönemin kahinleri rüyayı, o sene doğacak olan erkek çocuğun kralı öldüreceği şeklinde yorumladı. Bu nedenle bu yıl içerisinde doğacak olan tüm erkek çocuklarının öldürülmesini emretti. Aynı yıl içerisinde üç semavi dinin atası Hz. İbrahim, Makam-ı İbrahim olarak bilinen mağarada doğdu ve ailesi Hz. İbrahim’i Nemrut’un zulmünden korumak için burada sakladı. Hz. İbrahim’in bir ayda bir yaş büyüdüğüne ve 15 ay sonunda da 15 yaşında bir çocuk görünümüne ulaştığına inanılıyor. Hz. İbrahim bu mağarada büyüdü ve şehirdeki putperestliğe karşı çıkarak tapınaktaki putları parçaladı. Bu nedenle Kral Nemrud, Hz. İbrahim’i ateşe atma ile cezalandırdı. Sonrasında Hz. İbrahim, halk tarafından mancınık olarak bilinen kaledeki sütunlardan ateşe atıldı. Bir mucize ile ateş, Hz. İbrahim’i yakmadı. Hz. İbrahim’in atıldığı ateş çukuru havuzlu bir bahçeye, yanan odunlar da balıklara dönüştü. Hz. İbrahim’e inanan ve aşık olan Nemrut’un kızı Zeliha da Hz. İbrahim’in ardından ateşe atladı; düştüğü yer göl oldu ve Aynzeliha gölü olarak adlandırıldı. Rivayetten ötürü Balıklıgöl ve çevresine saygı gösteriliyor. Balıklıgöl içerisinde sazan türünde balıklar bulunuyor. Bu balıklar kutsal kabul ediliyor ve yöre halkı bu balıklara zarar vermiyor ve balıkları yemiyor.

Aslında Balıklıgöl’ün kutsal olduğu inanışı antik dönemde başladı. Kutsallık ve saygının kaynağı olan Atargatis, bereket ve üretkenlik tanrıçasıdır; ayrıca suyla da ilişkilidir. Rivayete göre çok güzel olan Atargatis’in bir çobanla ilişkisinden bir çocuk dünyaya geldi. Atargatis, çocuğun evlilik dışı olmasından dolayı çok baskı görerek kendini denize attı. İnanışa göre deniz bu kadar güzel olan kızı yok etmek istemedi. Böylelikle kız çocuğu balık ve insan karışımına benzeyen bir tanrıçaya dönüştü. Simgesi yarı kadın yarı balıktır. Balık üretkenlik, su da yaşam anlamına gelmektedir. Hierapolis (Kuzey Suriye’de Menbic) ve Şanlıurfa’da bulunan birçok yerde Balıklıgöl ve içerisinde yaşayan balıklar, kutsal kabul edildi. Balıklıgöl civarına tanrıça adına tapınak yapıldı. Ancak günümüze kadar ulaşması mümkün olmadı. Ancak çevrede yapılan kazılarda tapınağa ait olduğu düşünülen sunaklar ve denizkızı heykelleri bulundu.

Yararlanılan Kaynaklar

Esen, M. (2011). Hz. İbrahim’in İmanı ve Tevhid Mücadelesi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(52): 111-128; Şanlıurfa Belediyesi (2019). Turizm, https://www.sanliurfa.bel.tr/icerik/223/30/balikligol, (Erişim tarihi: 03.06.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Güler, S. E. (2016). Urfa Tarihinden Sayfalar (Birinci baskı). Şanlıurfa: Eyyubiye Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü.