Türkistan karasal iklim şartlarında, yüksek kaliteli otlara sahip geniş meraları ile önemli ölçüde farklı olan bir safkan at yetiştirmiştir. Sırları babadan oğula aktarılmış olan bu safkan at, dünyadaki en eski ve asil at ırkı olan Ahal-Teke'dir. İsmini, Türkmenistan’da, Kopet dağlarının eteklerindeki “Ahal” vahasında yaşayan “Teke” adlı Türkmen boyundan almıştır. Yüzyıllarca kendine has özellikleri ile safkanlığını korumuş olan Ahal-Teke’nin soyu, 3.000 yıl öncesine dayanan Pers İmparatorluğu kaynaklarında tanımlanan “Nisean” atlarına kadar gider.

Türklerin dostu ve vazgeçilmez yoldaşı olan Ahal-Teke, İkinci Dünya Savaşı yıllarında Stalin'in emri ile Türkmenlerin direnişini kırmak için seksen bine yakın sayıda vahşice katledildiler. Rus sömürgesinden kurtulan Türkmenistan, 1991 yılında bağımsızlığına kavuşarak, devlet politikası neticesinde atların ülke dışına çıkarılmasını yasaklayarak Ahal-Teke’yi ulusal servet ilan edip, resmini devlet armasında kullanmıştır.

İran, Afganistan, Almanya ve özellikle İngiltere bu atlara yoğun ilgi gösterince ve sadece 1904/1905 yılında İngiltere, Türkmenistan'daki en iyi kısraklardan 214 tanesini ithal ettikten sonra, 1917’den itibaren Ruslar, bu atların değerini fark etmiş ve şecerelerini tutmaya başlamış, atlara ilâhî ya da kutsal at anlamına gelen “Argamak” demişlerdir. İngiliz ve Alman atlarının soyu, Ahal-Teke soyuna dayanmaktadır.

Ahal-Teke’nin Fiziksel Özellikleri

Ahal-Teke, kökeni karanlıkta yatan çöle adapte olmuş bir at ırkıdır. Kum çölünün de etkisi ile sert iklim koşullarında aşırı sıcak, kuru soğuk ve kuraklığı Ahal-Teke’nin dayanıklılığını geliştirmiştir. Çöl vahaları ve kurak çöl iklimi üzerindeki izolasyonu nedeniyle, aşırı sertliğe yöneliktir ve özellikle zorlu mesafe rotaları için uygun olarak kabul edilir.

Bozkır şartlarında yaşayan Ahal-Teke, asaletinin yanında dayanıklı yapısı, gözü kara olması, hızı, esnek ve zarif yürüyüşü, akıllı olması, uysal davranışları, eğitilebilir olması, dayanıklı ve sıra dışı fiziksel gücü ile anavatanı olan Türkmenistan dışında da hak ettiği önemi kazanmış, mucizevi kabiliyetleri ve sadâkati sâyesinde insanın en yakın dostu olmuştur.

Güneşte, kürkünün metalik bir parlaklığa sahip olduğu görülen Ahal-Teke, kürkünün çok ince olmasından dolayı iki katman arasında koruma amacıyla şeffaf içi boş bir katmana sahiptir. Tüyleri çoğu hayvan kılının yapamadığı bir şekilde, şeffaf madde (medulla) aracılığıyla yansıyan güneş ışığını kırıp deriye ışıldayan metalik parlaklık vermektedir. Ahal-Teke bu parlak metalik-altın tüyleri sayesinde "Altın Atlar" lakabını almıştır. Parlaklığı oluşturan derisi geceleri sıcaklık sağlayarak ısı dengesini ayarlamaktadır.

Ahal-Teke'nin renk tonları, genetik özelliklere bağlı olarak tüylerine yansımıştır. İnce ve ipeksi tüyleri, siyah, kahverengi ve kestane renginin (cinsin üç temel rengi) muazzam bir ton yelpazesini sergileyen tüm renk varyasyonlarında parlaktır. Palomino (bronz), altın geyik derisi (altın-kahverengi gölgeli), perlino (kirli beyaz, koyu yele), cremello (krem), kestane, defne rengi, siyah, gri, beyaz tonları geniş bir yelpazeye sahiptir, ayrıca çizgili, benekli, dumanlı, alaca tüylerle de hareket kazanmıştır. Ahal-Teke’nin krem rengi, bir istiridye yatağı gibi ipeksi, inci benzeri bir parlaklık sergiler. Bu renk, desen ve benzersiz özelliklerin çeşitliliği Ahal-Teke'yi heyecan verici ve eşsiz at yapar. ayrıca Ahal-Teke'nin ince derisi, perçem, kısa olan yele ve kuyruk kılları tımarda kolaylık sağlar.

Ahal-Teke'nin baş yapısı mağrur, dar, kafası düz, ince ve zayıftır. Başı dar, alnı geniş, burun çizgisi düz, kulakları uzun ve ince, zarif, hareketli ve yüksektedir. Ağız yapısı düz veya hafif dışbükeydir ve yanaklar geniştir. İnce ve uzun kulakları yüksektir. Genellikle büyük, anlamlı bakan iri badem gözleri etkileyici ve güzeldir. Bazı atların gözleri açık mavidir ve karanlıkta son derece keskindir. Dar bir göğüs üzerindeki belirgin omuzları üzerinde dik boynu uzun, ince ve zariftir. 

Diğer atlara benzemediği ve ırk olarak güzel olduğu için büyük sempati ve hayranlık uyandıran Ahal-Teke'nin gövdesi 157,6-159,2 santimetre arasındadır. Kas yapısı düz ve yoğundur, günde 180-200 kilometre koşabilen, üç gün susuz kalacak kadar güçlü, manevra yeteneği yüksek olan Ahal-Teke’nin, tendonları sağlam ve eklemleri güçlüdür. Dünyanın bilinen en eski yarış atı olmasından dolayı koşu esnasında ahenkli bir şekilde hareket eder. Güçlü, elastik ve zarif bir kedi gibi son derece rahat ve esnek bir şekilde diğer atların zorlandığı çoğu hareketi çok kolay bir şekilde yapabilmektedir.

Ahal-Teke dik duruşu, uzun ince boynu ile öne çıkmaktadır. Uzun bacakları, dar gövdesi ve küçük sert kalçası sayesinde de oldukça dinamik ve hareketli özelliklere sahiptir. Vücudu uzun ve eğimli, kaslı ve belirgin bir omuzu, yelesi az olmakla birlikte son derece yumuşaktır, toynakları orta büyüklükte ve serttir.

Ahal-Teke atlarının dayanıklılığını kanıtlamak için, 1935 yılında bir grup kabile üyesi ülkelerinin iç kesimlerinden başkent Aşkabat'a 2500 mil yol kat edip, seksen dört gün boyunca at sırtında yolculuk ettiler, bu süre boyunca atlara su verilmeyerek çölü geçip başkente varmışlardır. Avrasya bozkırının zorlu koşullarında yetiştirilmesi bu başarının altında yatmaktadır. Sonuç olarak dünyada mükemmellik mümkün olsaydı, Ahal-Teke kesin ödülü alırdı.