23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı Etkinlikleri

Etkinlik Şenlik Özel Gün

23. 04. 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin bir yıl sonraki toplantısında (1921) alınan bir karar ile Millî Bayram olarak kabul ve ilân edildi. 1922 yılında çocukların katılımı ile kutlanmaya başlanan Bayram, 1923 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün desteği ile çocukların ön planda yer aldığı kutlamalar haline geldi. 1925 yılına gelindiğinde 23 Nisan günü Himaye-i Etfal Cemiyeti tarafından Çocuk Günü olarak kabul edildi. 1926 yılından itibaren Milli Bayram'ın adına (resmi olmadan), Çocuk Bayramı eklenerek kutlanmaya başlandı. 23 Nisan’ın Çocuk Günü olarak ilân edilmesinde savaş sonrasında Türkiye’de bakıma muhtaç çocuklara ve yüksek seyreden çocuk ölüm oranına dikkat çekilmesi belirleyici oldu. Bu kapsamda, çocukların sorunlarına çözüm getirecek önlemlerin alınması için kaynak oluşturma çabasına geniş yer verilirken, küçüklerin de yaşamlarında yeri olacak bir gün geçirtmeyi amaçlayan programlar esas alındı. Bu bayram her ne kadar bir toplumsal mesaj içerse de çocuklar için bir şenliktir.

1929 yılında Çocuk Bayramı, Çocuk Haftası adı altında Himaye-i Etfal Cemiyeti tarafından yedi güne çıkarıldı. Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin bir haftaya çıkarılan 23 Nisan kutlamalarını tek başına düzenleyemeyeceği düşünülerek, 1929 yılı kutlamalarının genel organizasyonu Türk Ocakları’na verildi. Bu tarihten itibaren bu bayram Türk Ocakları tarafından düzenlendi. Gerçekleştirilen kutlamalarda, çocuklar bayramın yapılacağı hükümet meydanlarında toplanarak, şiir okuma, bando eşliğinde resmigeçit, halk oyunları gösterisi gibi etkinliklerde bulundular. Türk Ocağı 1929 yılında İstanbul için de bir haftalık program hazırladı. Programda üç gün müsamere, dört konferans ve bir balo düzenlendi. Ayrıca, 23 Nisan şenlikleri için ilk kez Türkiye’nin değişik yerlerinden çocukların Ankara’ya gelmesi organize edildi. Ankaralılar, kız ve erkek öğrencileri evlerinde misafir ettiler. Daha sonra 10. 04. 1931 tarihinde Türk Ocaklarının kapanmasıyla, bayram programı kesintiye uğradı. Ancak bir yıl sonra Bayram programlarının düzenlenmesi, 10. 02. 1932 tarihinde kurulan Halk Evleri tarafından devam ettirildi.

1933’te 23 Nisan Çocuk Bayramı’na Atatürk tarafından çocukları gelecekteki sorumluluklarına hazırlayan yeni bir aşama daha eklendi. Bu süreçte çocukların TBMM’ye ziyaretleri başladı. Buna ek olarak bu yıl Atatürk, 23 Nisan sabahı çocukları makamında kabul edip, onlarla sohbet etti. Aynı şekilde, Milli Eğitim Bakanı Reşid Galip Bey’in kaleme aldığı Türk’üm-Doğruyum andı da çocuklar tarafından ilk kez 23 Nisan etkinlikleri sırasında stadyumlarda okundu.

27. 05. 1935 tarihinde çıkarılan Millî Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun ile 23 Nisan Millî bayram yerine Ulusal Egemenlik Bayramı olarak değiştirildi. Kutlamaların sürdürülmesine rağmen Çocuk Bayramı ilave edilmedi, 23-30 Nisan Çocuk Haftası, ilk günü ise Çocuk Bayramı olarak kutlanmaya devam etti. Halkevlerinin 8. 08. 1951 tarihinde 5830 sayılı yasa ile kapatılması sonucunda, 24 yıllık Çocuk Bayramı kutlamaları sekteye uğradı ve bu büyük organizasyon sahipsiz kaldı. Dönemin sosyo-politik şartları gereğince sadece okullara tayin edilen Çocuk Bayramı kutlama programları, Cumhuriyet devri kutlamalarının yoğunluğundan ve halkla birlikte yapılan bir kutlamalar sürekliliğinden koptu, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından okullarda yürütülmeye başlandı.

1970’li yıllara gelindiğinde, 23 Nisan Çocuk Bayramı tekrar geniş kitleler tarafından kutlanmaya başlandı ve Türk milletinin malı oldu. Bu bakımdan 1970’li yıllar bayram açısından dönüm noktasıdır. 1975’ten itibaren bu kutlamalara Türkiye Radyo ve Televizyon (TRT) kurumu da katılmaya başladı. Kurum, çocuk programlarına önem vererek, bu programları hafta boyunca yayınladı. 1979 yılına gelindiğinde, UNICEF tarafından Uluslararası Çocuk Yılı ilan edildi. 1979’dan itibaren 23 Nisan Bayramı uluslararası nitelik kazandı ve bu yıl Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Irak, İtalya, Romanya, Bulgaristan’dan gelen çocuklar şenliklere katıldılar. Gelen çocuklar, ilköğretim okulları aracılığı ile kendi yaşlarında bir çocuğu olan Türk ailenin evinde ağırlandı. Bu yıl 23 Nisan haftası, Ankara’da “şenlik yürüyüşü” ile açıldı. Her ülke kendi yöresel kıyafetleri ile kendi müziklerini çalıp dans ederek gösterilerini yaptı. Daha sonra, bu bayramı Türk ve dünya çocuklarına armağan eden Atatürk’ün, Anıtkabri ziyaret edildi. Törenler, Türkiye Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı ve TRT Genel Müdürü’ne yapılan ziyaretler ile tamamlandı.

19. 03. 1981 tarihine gelindiğinde, Millî Güvenlik Konseyi’nin Ulusal Bayramlar ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun Hükmündeki 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramıdır Kararı ile bu bayram resmî bir isme ve statüye kavuşturuldu.

2013 yılına kadar Ankara’daki törenler Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, illerden gelen temsilci öğrenciler ile öğretmenlerden oluşan heyetin Anıtkabir’i ziyaretiyle başlatıldı. Bu tören kapsamında aynı zamanda, Ulus’taki Atatürk Anıtı ve Kızılay’daki Zafer Anıtı ile Atatürk Orman Çiftliği’ndeki anıta da izci ve öğrencilerden oluşan heyetler çelenk koydular. Bu törenlerin ardından, 19 Mayıs Stadyumu’nda 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlamaları yapıldı. Ancak 2012 yılında değiştirilen milli bayram kutlama yönetmeliği ile beraber, tören akışında bazı değişiklikler yapıldı. Örneğin, 23 Nisan bayramında çocukların devlet adamlarının koltuğuna oturması uygulaması sona erdi, ilkokul öğrencileri için stadyum gösterilerinin yerine kapalı spor salonları, alışveriş merkezleri ve parklarda halkın katılımıyla şenlik yapılmasına karar verildi. Ayrıca, etkinlikler belediyeler ya da topluluklar tarafından organize edilmeye başlandı. Bu tarz kutlamalara 2020 yılına kadar devam edildi. 1979’dan bu yana (2019 yılına kadar), bu şenliklere 90 farklı ülkeden toplam 50 bin kadar çocuk ve yaklaşık 10 bin grup lideri katıldı.

2020 yılında yaşanan koronavirüs (Covid-19) salgınıyla mücadeleye yönelik tedbirler kapsamında bayram coşkusu, Hayat Eve Sığar kampanyası ile çok farklı bir şekilde kutlandı. Bu kapsamda TRT 23 Nisan Çocuk Şenliği için Türkiye’nin Çocukları kampanyası başlattı. Videonu çek, TRT’ye gönder, 23 Nisan’da seni bütün Türkiye izlesin sloganı ile başlayan davete rekor katılım oldu. Kampanyaya Türkiye’nin dört bir yanından ve yurtdışından 171 bin 177 çocuk, evlerindeki camları Türk bayrakları ile süsledikleri, şarkı söyledikleri, şiir okudukları, gösteri yaptıkları 23 Nisan videosunu gönderdi. Gönderilen bu videolar 23 Nisan günü, TRT Çocuk’ da gün boyu, TRT 1’ de 23 Nisan Çocuk Şenliği Gala Programı’nda ve gün boyu program aralarında gösterildi. İletişim Bakanının yaptığı çağrı ile 23 Nisan saat 21.00’da tüm Türkiye’de balkonlardan İstiklal Marşı okundu.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından 100. yılı kutlanan 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı için özel bir marş hazırlandı. Bu marşın, bestesini Gazi Üniversitesi Müzik Bölümü öğretim üyesi Orkestra Şefi Doç. Dr. Mehmet Efe, sözlerini Şermin Yaşar ve Mehmet Efe birlikte yazdı. Marşın düzenlemesi Serkan Sönmez tarafından yapıldı. 100. Yıl Marşı’nın seslendirmesini ise Gazi Üniversitesi Müzik Bölümü, Hacettepe Devlet Konservatuarı, Prof. Dr. Mehmet Sağlam Ortaokulu, Ulubatlı Hasan Ortaokulu öğrencileri evlerinde yaptılar. 100. yıl marşına özel bir klip de hazırlandı. Bu klip, koronavirüs pandemisi nedeniyle çocukların çekim ekipleriyle bir araya gelmeden, cep telefonları ile çekildi. Başkent ve diğer illerdeki belediyeler de evden katılım gösterilen çeşitli etkinlikler düzenledi. Özel sektörden bazı firmalar da internet üzerinden on-line atölye, dijital ortamda dinlenmesi ve okunması için sesli çocuk kitapları, 23 Nisan’a özel tiyatro oyununun kaydı, on-line konserler düzenleyerek bu şenliklere katkı verdi.

Yararlanılan Kaynaklar

Archive, http://web.archive.org/web/20100428025859/; http://www.trt.net.tr/23Nisan/tarihce.aspx?, (Erişim tarihi: 24. 01. 2021); Cantürk, C. (2018). Çocuk Bayramı. Ankara: Yade Yayınları; Mezkit, S. G. (2019). Millî Kimliğin Oluşturulması Bağlamında 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Ankara; Movit, H. (2011). Yaşasın 23 Nisan. İstanbul: Truva Yayınları; Özçelik, M. (2011). 23 Nisan Çocuk Bayramı’nın Ortaya Çıkışı ve 1922-1929 Yılları Arasında 23 Nisan Kutlamaları, Gazi Akademik Bakış, 09: 265-284; Resmi Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3163.pdf, (Erişim tarihi: 24. 01. 2021); Resmi Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17284.pdf, (Erişim tarihi: 24. 01. 2021).